"TASVIRLARGA SIG'MAGAN TEMUR": ALI HAMROYEV BILAN EKSKLYUZIV SUHBAT - Ziyo NUR

"ТАСВИРЛАРГА СИҒМАГАН ТЕМУР": АЛИ ҲАМРОЕВ БИЛАН ЭКСКЛЮЗИВ СУҲБАТ

Жорий йилнинг 3 август куни Ўзбекистон Республкаси Президенти Шавкат Мирзиёев мамлакатдаги ижодкор зиёлилар вакиллари билан катта йиғилиш ўтказди.

Йиғилишда иштирок этган ижодкорлар бу учрашувни, тарихий учрашув, деб айтишган. Ҳақиқатдан ҳам мустақиллик йилларида аввалги президент Ислом Каримов ҳеч қачон ижодкорлар билан бундай учрашув ўтказмаган.

Мазкур учрашувда Ш.Мирзиёев адабиёт ва санъат соҳасидаги ўта оғриқли муаммоларни тилга олди. Бу соҳаларда йиллар давомида тўпланган жиддий камчилик ва иллатларни атрофлича танқид қилди.

Кино соҳасига алоҳида тўхталган Президент, таниқли кинорежиссёр, Али Ҳамроев 1964 йилда суратга олган “Ёр-ёр” фильмини тилга олиб ўтган. Қолаверса, мустақиллик йилларида тарихий фильмлар яратилмаганлигини кескин танқид қилган.

Кино устаси Али Ҳамроев ўтган асрнинг 80-йилларидан буён Амир Темур ҳақидаги фильмни яратиш орзусида яшайди.

Хўш, нима учун бу тарихий асар шу кунгача яратилмаган? Унга кимлар тўсқинлик қилган? Фильм қачон яратилади? Шу ва шу каби саволларимизга Али Ҳамроев батафсил жавоб берган...

********

Май ойида Москвада ўзининг 80 ёшли юбилейини қарши олган атоқли ўзбек кинорежиссёри, Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби, Ҳамза номидаги Давлат мукофоти совриндори Али Эргашевич Ҳамроев 1937 йил 19 майда Тошкентда киносанъаткор оиласида дунёга келган.

Али Ҳамроевнинг отаси таниқли сценарий муаллифи ва кинодраматург Эргаш Ҳамроев ўзбек бадиий фильми асосчиларидан бири, “Ўзбекфильм”да биринчилар қатори бош роль ижро этган актёрлардан ҳисобланади.

Асли Фарғонада туғилиб ўсган Эргаш Ҳамроевнинг кино санъати оламига кириб келишида ўтган асрнинг 20-йилларида Ҳамза Ҳакимзода Ниёзийнинг театр труппаси томонидан ижро этилган “Бой ила хизматчи” (1918), “Майсаранинг иши” (1926), “Паранжи сирлари” (1927) каби пьесалари туртки бўлган.

Эргаш Ҳамроев 1937 йилда Сталин қатағонлари даврида ҳибсга олинган, икки йилдан кейин озод этилган ва Иккинчи жаҳон уруши даврида, 1942 йилда Вязьма остонасида бўлган қақшатқич жангларда ҳалок бўлган.

Али Ҳамроевнинг онаси Анастасия Тарасич ҳам кино соҳасига яқин бўлиб, киностудияда диспетчер вазифасида ишлаган.

Али Ҳамроев ҳозирда Италия ва Россияда истиқомат қилади. Тез-тез Тошкентга ҳам бориб туради.

Али Эргашевич Ҳамроев 1961 йилда Сергей Герасимов номидаги Бутунроссия Давлат кинематография институти (ВГИК)нинг режиссёрлик факультетини тамомлаган ва ўша йили ўзининг биринчи фильмини суратга олган.

А.Ҳамроевнинг фильмлари ўтган асрнинг 1960-80-йилларида СССРда катта шуҳрат қозонган.

Али Ҳамроев шу кунгача 30 дан ошиқ ҳужжатли ва 20 дан зиёд бадиий фильмлар яратган.

Али Эргашевич бир неча маротаба Афғонистонда ҳам бўлган.

1997 йилда ўзбек генерали Абдурашид Дўстум ҳақида ҳужжатли фильмни суратга олган.

Халқимиз ҳануз севиб томоша қиладиган А.Ҳамроевнинг энг машҳур фильмлари “Ёр-Ёр” (1964), “Соқчи” (1972), "Водиллик келин" (1984) фильмларидир. Ҳамроевнинг “Бо Ба Бу” (1998) фильми кўплаб Европа мамлакатларида намойиш қилинган.

Али Эргашевич ўз ижодини бошлагач, 1961 йилдан бери постановкачи режиссёр сифатида «Болалар ҳақида кичик саргузаштлар» (1961), «Севадими-севмайдими» («Тожикфильм, 1962), «Лайлак келди, ёз бўлди» (1966), «Қизил кушлар» (Акмал Акбархўжаев билан ҳамкорликда, 1967), «Дилором» (биринчи фильм-операси, 1968), «Фавқулодда комиссар» (1970), «Еттинчи ўк» (1972), «Мухлис» (1973), «Мевазорлик аёл», (1977), «Инсон қушлар ортидан боради» каби кўплаб ҳаётий бадиий фильмларни суратга олди.

У сценарий ёзган ва режиссёрлик қилган "Оппоқ лайлаклар", "Фавқулодда комиссар", "Инсон қушлар ортидан боради", "Учлик", "Еттинчи ўқ" ва "Кобулдаги жазирама ёз" каби фильмлар нафақат Марказий Осиёда, балки бутун собиқ Совет Иттифоқи ҳудудларида ҳам эл оғзига тушган.

Кино устаси Али Ҳамроев ижодига буюк Микеланджело Антониони юқори баҳо берган ва ҳатто Амир Темир ҳақида фильм яратиш учун ўтган асрнинг 80-йилларида Италияга таклиф қилган. Али Ҳамроев сўнгги йилларда Амир Темур ҳақидаги фильмни яратиш унинг энг катта орзуси эканини гапиради...

********

Дастурда фойдаланилган материаллар:

Али Ҳамроевнинг шахсий архивидан ва Интернет тармоғидан олинган суратлар;

Видеотасвирлар "YouTube"дан олинган;

Қўшиқлар "Ёр-ёр" ("Ўзбекфильм", 1964 йил, реж: А.Ҳамроев) бадиий фильмидан олинган.

********

Дастур давомийлиги: 67 дақиқа 35 сония.

Ziyo NUR студияси маҳсулоти.

Муаллифлик ва бошқа ҳуқуқлар Ziyo NUR студиясига тегишли.

Муаллиф ва суҳбатдош: Улуғбек Бакиров (Норвегия)

Техник муҳаррир ва монтажчи: Зиё Нур (Ҳолландия)

E-mail: ubakirov@gmail.com

(Изоҳ: Видео сифатини “480p” га мосласангиз, тасвирлар янада тиниқлашади)

Видео "TASVIRLARGA SIG'MAGAN TEMUR": ALI HAMROYEV BILAN EKSKLYUZIV SUHBAT - Ziyo NUR канала Ziyo NUR