АҚТАУДЫ БӨЛІП АЛАМЫЗ!

Бәріңізге Ассалаумағалейкум

Жүзге бөлінгендердің жүзі қара,
Руға бөлінгендердің құруға асыққаны,
Атаға бөлінгендер адыра қалады. деген Төле би бабамыздың нақыл сөзін бұл күні пайымға асыра алып жатырмыз ба? Рушылдық ауруынан қашан айығамыз? Өтейбойдақ бабамыз Жәнібек ханмен қандай сұмдық сырын бөлісті? Жеті атадан қыз алыспаудың мәні неде? Бұл сұрақтардың жауабын сізге Білген дұрыс!

Батыс Сібірдің генерал-губернаторы М.М. Сперанский патшаға хат жазып:

«Қазақ жерінде сексеуіл деген ағаш өседі екен. Шеге қақсаң кірмейді, балталасаң жарылмайды, ал өз-өзіне соқсаң, быт-шыты шығады. Қазақтарды дәл осындай әдіспен құрту керек» деген екен. Иә, Сперанский өте ақылды болды. Ол қазақтың ықылым заманнан бері рушылдық ауруымен ауыратынын жақсы білді. Өзінің малы мен жаны, ауылы мен руы аман болса, көшетін жайлауы мен қыстауы орнында тұрса болды соған мәз болатын қазақтың әдетіне қас дұшпандар сүйсіне қарады. Бүгінде ата-бабаларымыздан басқаны емес, тап сол бір қарғыс атқыр қылықты алып алып, әлі күнге дейін жалғастырып келеміз. Шоқан айтқандай: географиялық тұрғыдан үш жүзге бөлінгеніміз рас. Бірақ үш жүздің арасын үтір ғана бөліп тұратындай күйге қашан жетеміз?! Сен Адайсың, Мен Албанмын, ол Қоңырат, анау шайтанды да алдаған Найман, мен пәленшенің ұрпағымын, түгеншенің ұрпағымын деп күйіп-пісіп, қырық пышақ, саз бет боп отыратынымыз да жасырын емес.

Бәріне лай-батпақ шашпаймын әрине бірақ көпшілікте қарақан басының қамы, өзгеден артылсам деу, бәсекелестiк, пайдакүнемдiк бiрiншi кезекте тұрады. Оны аз десеңiз, рушылдық дертiн қоздырып, елдiң арасына iрiткi салып, ағайынды алатайдай бүлдiрiп, адамдарды араздастырып, тобасын ұмытқандардан топ құрып, “көсем” болғысы келетiндердiң қитұрқы есебiн ел бiледi. Бiр сөзбен айтқанда, руға бөлiнушiлiк – рухани жарамызға айналып шыға келдi. Рушылдық – өзi үнсiз, өмiрi бұғып жүрiп iсiн тындыратын құбылыс. Бұл құбылысты қолшоқпар қылып, өз пайдасын көздегендер дегенiне жетiп те жатады.

Рушылдыққа бой алдырып отырған өзiмiз. Айталық, ауыл-ауылдағы ағайындарды ру-руға бөлiп, әрқайсысы “президент” сайлап алған. Осыдан кейiн рулар арасындағы бәсекелестiк басталды да кеттi. Ру “прези­денттерi” үлкен ықпалды күшке айналды. Өйткенi олардың артында қарақұрым өз руластары тұрады. Әкiмқаралар сол “пре­зи­денттердi” пайдаланып, мә­селе шешетiн болды. Пәлен рудың пәлен атасына арнап ас бередi. Жиналғандар Ата қа­зақ­ты емес, өз руының майталмандарын мақтап мезi етедi. Аруақтарға арнап ас берген дұрыс шығар-ау, тек “артылам деп өзгеден” мақтанға айналып кетiп жатпаса.

Қазiргi таңда, несiн жасырайық, ұлттық намыстан гөрi рулық намыс әлдеқайда жоғары тұр. Оның үстiне күншiлдiк пен көреалмаушылықты қоссаңыз, рушылдықтың оты лаулай түседi. Әттең, осы дерттен арыла алмай- ақ қойдық. Топырақты өлiмде, торқалы тойда тоқайласқан әр рудың адамдарын көрiп, Құдайға шүкiр дейсiң. Бiрақ солардың iшiнде “бiздiң қазақтың баласы” деп емес, “бiздiң рудың баласы” деп мақтанатындарды көрiп iшiң ашиды. Ру десе iшiмiзде бiр дүлей дауыл соға жөне­ледi. Амал қанша, кiмнiң аузына қақпақ болғандайсың. Руға бөлiнушiлiк мектеп жасындағы балалар арасында да өрiс жайып келедi. Бұл – қасiрет болмаса, қайбiр жақсы қасиет дейсiз.
Өзіміз азбыз. Шерағам айтқандай: далападай далада, бір ақ уыс халықпыз. Не жетпейді? Кіші жүзді біреу жамандап жатса, ұлы жүздің баласы орнынан атып тұрып не оттап отсың қысталақ десін, оған орта жүз де болыса кетсін? Осылай Үш жүз қашан бір-бірімізге адвокат боламыз. Үш жүзден бөлек Қожа мен Төре де қазақ. Оларды да алаламау қажет.
Қайран қазақтың даналары-ай! Олар жүз-жүзге, ру-руға бөлiнiп, шiлдiң боғындай шашырап кетпеудi армандаған. Бiздiң айтайын дегенiмiз, бабалар аманатына адал болып, руға бөлiнушiлiк – елдi рухсыздандыратынын естен шығармайық.

Ұлт перзенті ретіндегі сенің міндетің – сан ғасырлық тарихы бар осы асыл қазынаны бойыңа сіңіру. Ұлттық адамгершілік, ізгілік сабақтарын игермей, сенің шын мәніндегі адам болуың қиын.
Жөн білетіндер, қазақ 1560-1580 жылдары, Хақназар ханның тұсында «Жүз» бөлінген деген ұғым бар. «Жүзге» бөліну сол кезеңдерде зор әлеуеті бар, жері шалғай қазақ хандығын басқарудың, жаудан қорғаныс ұйымдастырудың тиімді жолы болып қалыптасса керек. Ата қонысы, шаруашылығы, туыстық қарым-қатынастары бір-біріне жақын тайпалар мен рулар жүздік ішіндегі бөліністі құрады.
Үш жүздің баласының ортақ бір ғана ұраны болды: Атамыз – Қазақ, ұраны – «Алаш», керегеміз – ағаш. Енді Үш жүздің ішіндегі негізгі руларды атап кетейік: Ұлы жүзге қаңлы, сары үйсін, жалайыр, албан, суан, дулат, шапырашты, сіргелі, ысты, ошақты, шанышқылы тайпалары енеді. Олар Жетісу жерінде, Талас, Шу, Сырдария, Іле өзендерінің алқаптарында қоныстанған және б.з.д мыңжылдықтарда Үйсіндер құрған қуатты империядан бері бір-бірінен іргесі ажырамаған. Сондықтан да «Ұлы жүз -Үйсіндер» деген ұғым халықтың жадында берік орныққан.
Ал Орта жүзге арғын, найман, керей, уақ, қоңырат, қыпшақ тайпалары енеді. толығырақ Видеода...

Видео АҚТАУДЫ БӨЛІП АЛАМЫЗ! канала BILGEN DURYS