Əsas xəbərlər 18.12.2020 (Xəbər Saatı) Zəngəzurdan MÖHTƏŞƏM XƏBƏR! - Təcili !!

Rusiyanın ictimai xadim, tarixçi Dmitri Verxoturovun Axar.az-a müsahibə verib.
- Azərbaycanın qələbəsini və Ermənistanın bitmiş müharibədəki ümumi məğlubiyyətini necə qiymətləndirirsiniz?
- Fikrimcə, bu, əsas razılaşmaların həyata keçirilməsi üçün bir müharibə idi. Müharibənin nəticəsi demək olar ki, Şuşa şəhəri və bəzi digər ərazilər istisna olmaqla, razılaşmada nəzərdə tutulduğu kimi eyni oldu. Bəli, bu, Ermənistan üçün məğlubiyyətdir və erməni siyasi ambisiyalarına ciddi zərbədir.
- Uzun müddət dondurulmuş hesab edilən Qarabağ münaqişəsi tamamilə həll edilmiş sayıla bilərmi?
- Bəli, çox güman ki, bitib. Çətin ki, Ermənistan hərbi intiqam almağa cəhd edə, “dqr”in taleyinə gəlincə isə, fikrimcə, onun “inkişaf istiqaməti” köklü şəkildə dəyişdi. İndi onun müəyyən bir ayrı ərazisi, tanınmamış bir “dövlət” kimi faktiki ləğvindən danışırıq və gələcəkdə bütün Qarabağ bölgəsi (Xankəndi də daxil olmaqla) Azərbaycanın nəzarətinə veriləcəkdir. Lakin bu, tezliklə baş tutmayacaq və müəyyən keçid dövrü tələb edə bilər.
- Sizcə, yaxın 10 ildə bölgədə nə baş verəcək?
- Düşünürəm ki, Qarabağ erməniləri harada yaşamaq istədiklərinə qərar verməli olacaq: Azərbaycanda, Ermənistanda və ya başqa bir yerdə (məsələn, Rusiyada). Qarabağ bölgəsinin gələcək tarixi taleyi bu seçimdən asılı olaraq formalaşacaq. Prezident İlham Əliyevin də bildirdiyi kimi, Azərbaycan geri qaytarılmış ərazilərin infrastrukturunun bərpası və iqtisadi inteqrasiyası ilə məşğul olacaq.
- Ərazilərin Azərbaycanın nəzarəti altına qaytarılması və sülhməramlıların yerləşdirilməsi ilə ermənilərin Azərbaycanın mədəni və tarixi abidələrinə, o cümlədən xristian kilsələrinə vəhşicəsinə münasibətinin nəticələri aşkarlandı. Beynəlxalq ictimaiyyət buna necə reaksiya göstərməlidir?
- Qınaq yolu ilə. Hərçənd, təkcə qınama çox da nəticə vermir. Bu abidələrin bərpası üçün bir proqram tələb olunacaq. Hesab edirəm ki, Azərbaycan bu sahədə beynəlxalq təşkilatların dəstəyini ala biləcək. Bərpa işləri hələ davam etdiyindən qazıntılar, abidələrin memarlıq tədqiqatları və s. aparmaq lazımdır, çünki ikinci belə şans tezliklə ələ düşməyə bilər.
Beynəlxalq hüquqa əsasən Dağlıq Qarabağ və digər ərazilər Azərbaycanın ayrılmaz hissəsidir;
- Qarabağın statusu gələcəkdə həll olunmalıdır;
- Ermənistan Qarabağın müstəqilliyini tanımayıb;
- Üçtərəfli razılaşmanın 1-ci bəndinə əsasən “Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası hazırda tutduqları mövqelərdə qalacaqlar”;
Putin bir fikrində Azərbaycanın, digər fikrində Ermənistanın mövqeyini ifadə edir. Anlaşılandır, balansı qoruyur, xüsusilə Rusiyanın Ermənistan üzərindəki gələcək maraqları fonunda... Lakin yaranan suallar da var:
1. Status: Putin Qarabağ və digər ərazilərin Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olduğunu dilə gətirir, bunun beynəlxalq hüquqa əsaslandığını deyir, həm də qeyd edir ki, “Qarabağın gələcək statusu həll olunmalıdır”.
Bu ərazilər Azərbaycana məxsusdursa, Putin də bunu dilə gətirir, hansısa statusdan söhbət belə gedə bilməz. Rəsmi Bakı bunu bəyan edib. Putin niyə üzərində dayanır?
- Bununla, balans qoruyur və Ermənistana müsbət siqnallar ötürür, məqsəd ermənilərə “bölgədə yeganə qarantınız Rusiyadır” mesajını verməkdir;
- Moskva sülhməramlılarının gələcəkdə hansı ad altında bölgədə qalacağının dərdindədir. Status məsələsi üzərindən Bakıya mesaj verir və “gələcəkdə həll olunmalıdır” deməklə qüvvələrinin qalmasına zəmin yaradır;
- Status mesajı əsasən digər vasitəçilərə - ABŞ və Fransaya ünvanlanıb. Münaqişə iki həmsədr ölkəsinin heç bir təsiri olmadan həll olundu. Rusiya onları yumşaltmaq üçün “hələ hər şey həll olunmayıb” deyir. (Türkiyənin məsələnin həllində iştirakını müdafiə etməsi də əslində buna hesablanmışdı);
2. Erməni silahlıları: Putin razılaşmanın birinci bəndinə istinad edir və belə çıxır ki, erməni əhalisinin yaşayacağı ərazilərdə erməni hərbi birləşmələri də olacaq. Hərçənd, razılaşmanın 4-cü bəndində qeyd olunur: “Rusiya Federasiyasının sülhməramlı kontingenti erməni silahlı qüvvələrinin çıxarılması ilə paralel şəkildə yerləşdirilir”.
Putin bunu bilir, amma dilə gətirmir: burada İrəvana müsbət, Bakıya mənfi mesaj məqsədi var.
Amma və lakin...
- Qarabağda heç bir status verilmirsə, bu ərazilərdə erməni silahlı birləşmələri də olmayacaq;
- Üçtərəfli razılaşmada erməni hərbi birləşmələrinin çıxarılması aydın əksini tapıb;
- Azərbaycanın son günlər Qarabağda həyata keçirdiyi anti-terror əməliyyatları və Rusiya sülhməramlılarının razılaşmanın bəndlərindən kənar davranışlarına göstərilən reaksiya da Bakının öz ərazisində heç bir kənar təsirə imkan verməyəcəyini göstərir;
Ümumilikdə isə Putinin açıqlamaları sanki növbətçi xarakter daşıyırdı. Hiss olunurdu ki, Rusiya prezidenti Qarabağ məsələsi haqqında daha danışmaq istəmir, sadəcə nəsə deməlidir...
Ermənistan mətbuatında Sünik (Zəngəzur mahalı) bölgəsinin Azərbaycana təhvil verilməli olan hissələrini əks etdirən bir video yayımlanıb.

Видео Əsas xəbərlər 18.12.2020 (Xəbər Saatı) Zəngəzurdan MÖHTƏŞƏM XƏBƏR! - Təcili !! канала Musa Media