Çingiz xan kimdir? Döyüş yolu və həyatı

1162-ci ildə Monqolustanda anadan oldu. 1183-cü ildə Kerait hökmdarı Tuğrul xanın əmrinə girdi. 1204-cü ildə Çakirmaut döyüşündə Naymanları məğlub etdi. 1206-cı ildə Cingiz adıyla xaqan elan edildi. 1220-ci ildə Buxaranı ələ keçirdi. 1227-ci ildə Çinin şimal-qərbində öldü.

Monqol dilində əsgər sözünün qarşılığı yoxdur. Çünki bütün monqol cəmiyyəti münaqişə zəminində görə qurulmuşdur. Qəbilənin hər bir üzvü döyüşdə üzərinə bir missiya götürür və səfərbərlik əsnasında nəhəng bir mexanizmin dişləri kimi ahəngdar hərəkət edərdirlər. Komandirlər bütün əsgərlərin hazırlığından məsuliyyətli idilər və lazım olduqda əsgərlərini gecə-gündüz yoxlayırdılar, döyüşdə istifadə ediləcək iynə və saplara qədər bütün tədarüklərinin tam olmasını təmin edirdilər. Onlar ordularında olan əsgərlərə maaş verməzdi, əksinə əsgərlər talan etmədən onlara pay verərdilər.

Monqolların çox məhsuldar və qorxuducu müharibə taktikaları var idi və bu bacarıqları çox döyüşərək təkmilləşdirmişdirlər. Adətən şok taktikalarından istifadə edirdilər. Saxta geri çəkilmələr, sürpriz hücumlar, psixoloji müharibə və hətta girov götürdükləri insanlardan qalxan kimi istifadə etmək monqolların klassik manevrləri arasında idi. Əvvəlcə düşmənə zireh-deşici oxlar ataraq döyüşə başlayar, sonra isə ölümcül atlı hücumuyla onları məhv edirdilər.

Bəzən də düşmən yalandan qaçmaqda olan zəif monqol qüvvələri tərəfindən gizli oxçuların olduğu əraziyə aparılır və burada məhv edilirdi.

Böyük hədəflərə (məsələn, böyük şəhərlərə) hücum edərkən çox geniş məsafələrə dağılırdılar və ünsiyyət üçün mesaj sistemlərinin gücünü istifadə etdilər. Mükəmməl mühasirə mütəxəssisi və onlara tabe olmayanlara qarşı da çox qəddar idilər. Bu taktiki xüsusiyyətlər onları dövrün bir nömrəli döyüş qüvvəsi halına gətirmişdi. Tarixdə Rusiyanı qış aylarında işğal edə bilən yeganə ordu monqol ordusudur.

Bu hərbi uğurun arxasında , cəsusların və kəşfiyyat sistemlərinin sistematik şəkildə istifadəsi dayanırdı. Xəyanəti əsla qəbul etməzdi. Öz düşmənlərindən də xəyanət edənləri edam edirdi. Camokanın öz adamları ona xəyanət edərək Çingiz xana təhvil verdilər. Camokanın adamları Çingiz xandan mükafat gözləyərkən Çingiz xan onları edam etdi.

Məzarının yeri bilinməsin deyə dəfn mərasimində iştirak edənlərin hamısının öldürüldüyü deyilir. Hələ də onun dəfn olunduğu yer barədə heç bir məlumat yoxdur. Monqolustanda müqəddəs bir yer kimi sayılan Çingiz xanın məzarı “lənət gətirəcəkdir” inancı səbəbindən araşdırılmamışdır. Deyirlər, həyatında 20 milyon insanı öldürmüşdü. Fəth etdiyi ərazilər bu günə qədər ən böyük fəth edilmiş torpaqlar idi. Çingiz xan ölərkən sahib olduğu torpaqlar Makedoniyalı İskəndərin dörd, Roma İmperiyasının iki qatı idi. Öldükdən sonra oğlanları torpaqları iki dəfə genişləndirdilər.
Çingiz xanın adının mənası nədir?
Monqol imperatoru Çingiz xan 1162-ci ildə Monqolustanda doğuldu. Uşaqlığının adı Timuçin, Çin dilində ''Mükəmməl Döyüşçü ' mənasına gələn Cheng-sze sözündən gəlir. Rəvayətə görə Timuçinin, doğulanda bir əlini yumruq sıxmışdı və əli açılanda ovuçu qan laxtaları ilə dolu olduğu deyilir.
Atası Yesuguy Bahadir bunu biləndə oğlunun böyük bir döyüşçü olacağını və yer üzündə çox qanlar töküləcəyinə səbəb olacağını söylədi. Atası Yesuguy Bahadir, XI-XIII əsrlərdə Monqolustanda böyük şöhrət və güc qazanmış Kiyat Tatar qəbiləsinin başçısı idi. Anası eyni boydan gələn Ulun Hatun, qədim türk ənənələrinə görə Timuçin və digər uşaqları böyüdən sədaqətli bir qadın idi. Yesügüy Bahadır, böyük bir döyüşçü olacağını söylədiyi oğlu Timuçinin cəmi on yaşı olanda öldü. Başçısı olduğu xalqın birliyi dağıldı; Ulun Hatun və övladları kimsəsiz və möhtac vəziyyətə düşdülər. Bu çətin yaşayış şəraitində böyüyən Timuçin uzun boylu, güclü, qüvvətli aqressiv bir gənc kimi yetişdi. Bütün günü at belində olur, oxundan məharətlə istifadə etməyi bacardı. Timuçin və qardaşları atalarının millətlərini öz ətrafında toplamağı və bütün xalqı bir araya gətirmək qərarına gəldilər.

Həmin zaman bir neçə dərəbəyliyinə bölünmüş Monqolustanda iki güclü Xan vardı: Kereyit Xanı Tuğrul və Nayman Xanı Buyruk.

Merkitlər adlanan üçüncü bir soy da var dı ki, bu soy Yesuguy Bahadır soyunun ən qədim düşmənləri idi. Yesügüy oğullarının güclənməsindən həyəcanlanan Merkitlər bir gecə Timuçin və qardaşlarının qərargahına basqın etdilər. Timuçinin anasını və arvadını qaçırdılar. Bütün malı mülkü yağmalanan Timuçin canını çətinliklə qurtarıb Haldun dağına sığındı. Merkitlərə qarşı mübarizə aparmaq və ailəsini xilas etmək üçün atası Yesuguy Bahadırın dostu Kereyit xanı Tuğruldan kömək istədi. Tuğrul xan Timuçinin əmrinə böyük bir ordu göndərdi. Timuçin ailəsini Merkitlərin əlindən qurtara bildi.

Видео Çingiz xan kimdir? Döyüş yolu və həyatı канала sbt