Nadir şah Əfşar kimdir?

Mətni hazırladılar: Sevda Mirzə və Sina Avşar.

Bu gün sizə Azərbaycan-türk hökmdarı Nadir şah Əfşar haqqında danışmaq istəyirik, amma rəqəm və hadisələrlə başınızı yormadan. Onun adını çəkəndə sovet dövründən qalma bir vahimə bürüyür çox insanın canını: qəddar, oğlunun gözünü çıxaran, qanlar tökən hökmdar. Bu qədərmi? Bəs onun xidmətləri? Təbii ki, torpaqlarını genişləndirmək istəyən hökmdar rəhimli ola bilməz. Nadir şah Əfşar da elə. Avropa tarixçiləri tərəfindən Şərqin Napoleonu adlandırılan bu böyük türk imperatoru hər bir halda - bütün müsbət və mənfi xüsusiyyətləri ilə birgə bir qəhrəmandır. Bəs niyə onun qəhrəmanlığından daha çox zalımlığından bəhs edilib?

Sovetlər vaxtında uzun müddət milli qəhrəmanların, sərkərdələrin deyil, qaçaq-quldurun tarixlərini öyrədiblər. Məsələn, “Bizim xalq Həcər övladıdır, Nigar övladıdır, Koroğlu övladıdır” və s. Amma heç zaman inkan verməyiblər deyək ki, biz Türk övladıyıq, Türk şahları bizim babalarımız olub və qonşu dövlətlər vaxtilə bizim uzunmüddətli hakimiyyətimizdə olub. Əl-qərəz, hökmdarlarımız haqqında bizdə daha çox mənfi rəy yaradılıb.

Tarix əsasən 2 yerə bölünür: bir xalqların tarixi, bir də hökmdarları tarixi. Əslində xalqların tarixi zamanın axınına o qədər də təsir göstərmir. Amma hökmdarların, şahların bir sözü, fərmanı, hərəkəti ilə tarix də dəyişir, xalqın taleyi də, mədəniyyəti də, ərazilər də. Bax, belə hökmdarlardan biri Oğuz tayfalarından biri olan Əfşarlara, onların Qırxlı qəbiləsinə mənsub Nadir şahdır.

Nadir savadsız və təhsili olmayan bir oğlan idi. 14 yaşına qədər anası və qardaşı ilə birgə yaşadığı Xorasanda çobanlıq etmiş, qoyun-quzu otarmışdı. Onun əcdadları hələ Şah İsmayıl Xətai zamanında – 16-cı əsrin əvvəllərində Azərbaycandan Xorasana köçürülmüşdü. Baxmayaraq ki, Xorasan İranın fars vilayəti idi, bu adam fars dilini pis danışır, ərəb dilini isə heç bilmirdi. Azərbaycan türkcəsinin sadə tərəkəmə ləhcəsində, bəzək-düzəksiz danışırdı. Osmanlı sultanı 1-ci Murada (I Murad, hak. 1730-1754) da məktubu türkcə göndərirdi. Milli duyğusu olan bir hökmdar kimi Nadir şah məktublarında Osmanlı və Azərbaycan-İran türklərini bir-birinə doğma hesab edirdi.

Видео Nadir şah Əfşar kimdir? канала sbt