"Эстрададан мақомгача": Эстрада хонандаларидан мақом ижроси | Estradadan maqomgacha

"Эстрададан мақомгача" мусиқий кўрсатув
"Маданият ва маърифат" телеканали
МАҚОМ (араб. — жой, макон, ўрин) — мусулмон Шарқи мусиқасида асосий тушунчалардан бири. Дастлаб му-айян баландликдаги товушни ҳосил этиш учун торли чолғунинг дастасида бармоқ б-н босиладиган жой, парда маъносида ишлатилган. Кейинчалик Шарқ мусиқа назарияси ривожланиши жараёнида Мақомнинг мазмун доираси то-бора кенгайиб, бир-бирига нисбатан боғлиқ бошқа маъноларни ҳам англата бошлади: лад тузилмаси, лад тизими; муайян пардалар заминида вужудга келган куй-оҳанглар; шакл, жанр; бир қисмли ёки туркумли чолғу ва ашула йўллари; мусиқий услуб ва б. М. ларга оид назарий ва мусиқийэстетик масалалар Абу Юсуф Ёқуб ибн Исҳоқ ал-Киндий ва Форобий (9—10-а.), Ибн Сино ва Ибн Зайла (11-а.), Сафиуддин ал-Урмавий (13-а.), Маҳ-муд ашШерозий ва Абдулқодир Мароғий (14-а.), Жомий ва Зайнулобиддин Ҳусайний (15а.), Нажмиддин Кавкабий Бухорий (16а.), Дарвишали Чангий (17-а.) ва б. олимларнинг мусиқий рисолаларида тадқиқ этилган. Яқин ва Ўрта Шарқ мумтоз мусиқа назариясида 13-а. га қадар Мақомлар сони аниқ белгиланмаган. Сафиуддин ал-Урмавий Мақом номларидаги парда тузилмаларини илмий таснифлаб, Ўн икки мақом тизимини ишлаб чиққан. Ушбу тизим бирмунча такомиллаштирилган ҳолда қарийб 17-а. га қадар қўлланиб келинган. Ўн икки мақом негизида кейинчалик ҳар хил миллий ҳамда минтақавий Мақом турлари ва туркумлари вужудга келди. Булар ўзбек ва тожикларда Мақом дейилса, туркман ва уйғурларда муқом, эрон халқлари, озарбайжон ва арманларда муром ёки дастгоҳ, туркларда макам, араб халқларида мақам шаклида талаффуз қилинади. Халқчил, миллиймаҳаллий анъаналар таъсири остида Мақом ларнинг мусиқий ва ижровий хусусиятлари янги хислатлар билан бойиган ҳолда умумий сони, номланиши, тартиби ҳамда тузилишида муайян муштараклик ва тафовутлар мавжуд.

Ҳоз. кунда Мақомлар ўз салмоғи ва маз-муни билан кўпгина мусулмон Шарқ ха-лқлари мусиқа меросининг асосий кисмини ташкил этади. Улар шаклан ва услубан рангбаранг оҳангдор куй ва ашула йўлларидан иборат. Хусусан, ўзбек мумтоз мусиқасида Бухоро Шашмақоми, Хоразм мақомлари, Фарғона — Тошкент мақом йўллари, шунингдек, ёввойи Мақом, сурнай, дутор М. йўллари юзага келган. Миллий мусиқа меросининг салмоқли қисмини ташкил этган Мақом номидаги чолғу ва айтим мусиқа асарлари ўтмиш бастакорлик ижодиётининг мумтоз маҳсули бўлиб, асрлар давомида оғзаки анъанада сайқал топиб бизгача етиб келган.

Видео "Эстрададан мақомгача": Эстрада хонандаларидан мақом ижроси | Estradadan maqomgacha канала UZBEK TV