Գէորգ Հաճեան, Հասմիկ Բաղդասարյան-Դոլուխանյան - Ալ այլուղըս (Armenian folk) Kevork Hadjian

Հայ ժողովրդական «Ալ այլուղըս» երգն է՝ Գէորգ Հաճեանի և Հասմիկ Բաղդասարյան-Դոլուխանյանի կատարմամբ: Դաշնամուրով նվագակցում է Մադաթ Ավանեսովը: Գէորգ Հաճեանի «Կոմիտասեան Հայաստան» ալբոմից: Մշակումը՝ Կոմիտասի:
Աղջիկը, դիմելով տղային, երգում է, որ իր կարմիր թաշկինակը կորցրել է տղայի տան դռների մոտ, որի պատճառով սիրտը մրմուռ է ընկել և խնդրում է սիրուն տղային՝ վերադարձնել իր թաշկինակը: Սակայն տղան պատասխանում է, որ աղջկա թաշկինակն ինքը չի գտել, և ասում է՝ ով գտել է, թող ինքն էլ բերի տա: Այստեղ նորից խոսում է աղջիկը՝ հայտնելով, թե ինչու էր այդ այլուղն իր համար այնքան թանկ և թե ինչու է ուզում անպայման գտնել այն: Պարզվում է՝ այդ թաշկինակն իր սիրած տղան էր նվիրել և նկարագրում է նրա տեսքը: Իմանում ենք, որ սիրած տղան թաշկինակի շուրջը գեղեցիկ երիզներով նախշել էր, իսկ վրան պատկերել աղջկան: Ու դարձյալ նա խնդրում է այս տղային՝ վերադարձնել իր թաշկինակը:
Այստեղ տղան մի բացահայտում է կատարում. պարզվում է՝ աղջկա թաշկինակն իրոք ինքն է գտել, և սիրահարվելով աղջկան, ասում է, որ սիրուց տառապող իր սրտին այլ ճար չգտավ, քան սարերն ընկնելը: Չէ՞ որ աղջիկը սիրած տղա ունի, ով այդ թաշկինակն էր նվիրել նրան, և տղան այլևս հույս չի կարող ունենալ, որ իր սերը կարող է փոխադարձ լինել: Նա աղջկան խնդրում է, որ գոնե թաշկինակն իրեն թողնի:
Բայց աղջիկը տղային հայտնում է, թե ինչ կարող է կատարվել իր հետ, եթե հանկարծ իր թաշկինակը նվեր թողնի նրան. ի՞նչ ասի իր խորթ մորը: Բանահյուսության մեջ ու հատկապես հեքիաթներում բավականին տարածված կերպար է, չէ՞, խորթ մայրը, որ միշտ չարակամորեն է տրամադրված իր ամուսնու դստեր նկատմամբ. այստեղ էլ, եթե խորթ մայրը նկատի, որ աղջկա թաշկինակը չկա, պիտի սկսի չարախոսել հարազատների ու հարևանների մոտ, թե սիրած տղայի նվիրած թաշկինակն ուրիշին է տվել, որ դա առաքինի աղջկա վարք չէ, և խիստ դառնացնելու է հարազատ մոր գուրգուրանքին կարոտ աղջկա կյանքը:
Ապա աղջիկը ասում է՝ ի՞նչ ասեմ ազիզ հորս: «Ազիզը» թուրքերեն բառ է, որ հայերենում ընկալվում է «անուշ», «սրտամոտ», «հարազատ» իմաստներով: Տղամարդու աչքը նման բաներ սովորաբար չի նկատում, բայց եթե խորթ մայրը նրան պատմի և դրան էլ ավելացնի իր չարախոսությունը, հայրը կհավատա նրա վատ խոսքերին և կսկսի դստեր արարքը քննադատել, գուցե և պատժի:
Սակայն աղջկա համար առավել սարսափելի կլինի, եթե նրանք այդ մասին պատմեն շեկ եղբորը: Չէ՞ որ եղբայրները խիստ ուշադիր են եղել իրենց քրոջ նկատմամբ, քանզի նրանց առաքինությամբ է պայմանավորված օջախի ու հենց եղբոր պատիվն ու արժանապատվությունը, և նրանք խիստ ուշադիր են եղել, որ հանկարծ, թեկուզ աննշան չափով այդ պատվի ու արժանապատվության վրա բիծ չհայտնվի: Հաճախ այդ խստությունը չափազանց էր լինում: Այսպիսով, աղջկա համար մեծ գլխացավանք էր լինելու թաշկինակի կորուստը, և նա դարձյալ խնդրում է տղային՝ վերադարձնել այն:
Եվ այս ամենը հասկանում է տղան ու չցանկանալով աղջկան, որին ինքը սիրահարվել է, նոր ցավ ու տառապանք պատճառել, վերադարձնում է թաշկինակը:
Երգի խոսքերը՝

Աղջիկ.
Այլուղս կորավ ձեր դուռը,
Սրտես դուրս չի գա մրմուռը,
Բախտը ինձ գցեց քո դուռը, յարո ջա՜ն,
Սիրուն տղա, տուր այլուղս:

Տղա.
Ալ այլուղդ ինձ մոտ չկա,
Երդվում եմ քեզ, հոգիս վկա,
Ով գտել է՝ թող բերի տա, յարո ջա՜ն,
Սիրուն աղջիկ, քո այլուղը:

Աղջիկ.
Այլուղս յարիս բաշխածն էր,
Ալ աբրեշումով նախշած էր,
Պատկերս վրեն քաշած էր, յարո ջա՜ն,
Սիրուն տղա, տուր այլուղս:

Տղա.
Սևուկ աղջիկ, սպիտակ հագիր,
Առ այլուղդ, վերքս կապիր,
Սիրուդ գերի, ինձ մի տանջիր, յարո ջա՜ն,
Էրված աղջիկ, առ այլուղդ:

Видео Գէորգ Հաճեան, Հասմիկ Բաղդասարյան-Դոլուխանյան - Ալ այլուղըս (Armenian folk) Kevork Hadjian канала AYGABER