Las Vegas'ın dev gözü: SPHERE

Bugünlerde Las Vegas’ın göbeğinde, böyle arabanızın penceresini açmış, o gösterişli ışıkların aydınlattığı gecede arabanızı sürerken dikkatli olun. Çünkü karşınıza her an bir cisim çıkabilir.

Işıklı bir cisim. Kocaman bir Ay da olabilir. Bir basket topu da…

Dünyanın en büyük ışıklı küresi bu. Sphere!

Bu aralar herkesin konuştuğu bu devasa küre, Las Vegas’ın yeni buluşma noktası. ABD’nin bağımsızlık gününde 4 Temmuz’da ilk defa ışıklarını açtı. Dış tarafının üzerinde 1.2 milyon tane ışık var. Programlanabilir ışık bunlar. Müthiş gösteriler yapabiliyor.

Ay’dan Dünya’ya dönüşebiliyor. Havai fişek gösterileri yapabiliyor. Bir sürü görsel şovla dikkat çekmeye çalışıyor. Gel vatandaş demenin sessiz ama parlak yeni bir yolu bu. Masallardaki sihirli küre gibi bununla da hemen her şeyi göstermek mümkün. Öyle ki yakında içeride gerçekleşecek konserleri bile küre üzerinden yayınlayacaklar. Ha bir de bir basketbol topuna dönüşebiliyor 🙂 Bu basketbol topunun, pek bilinmeyen ironik hikayesini anlatacağım şimdi size.

James Dolan. Kürenin hikayesini başlatan milyarder. Aslında kendi başarılarıyla milyarder olan birisi değil. Baba parası. Peder Bey Charles Dolan Cablevision ve HBO’nun kurucusu. Dolayısıyla oğlu da böyle büyük bir servetin içinde doğup yetişmiş. Aynı zamanda New York Knicks basketbol takımının da sahibi. Fakat keşke olmasaydı, çünkü o satın aldıktan sonra takım rekorlar kırmaya başlıyor. Üst üste yenilme rekorları!

Fakat James Dolan bu durumu pek de ciddiye almış gibi durmuyor. Cablevision’ı 2016’da sattıktan sonra MSG yani Madison Square Garden’a odaklanıyor. Square aslında kare demek ama bakın New York’daki bu efsanevi etkinlik alanının şekline. Evet buraası Madison Square Garden. Bir şey dikkatinizi çekti mi? Kare değil dariesel bir şekle sahip. Bu bina da bir sürü ışıkla donatılmış, görsel bir şov. Yani buranın sahibi Dolan’ın kafasının bir yerlerinde yuvarlak, dairesel, küresel şekillere karşı bir zaafı var. Zira 2016’da bir çalışanın verdiği röportajda küre fikrinin ona çıtlatıldığını duyuyoruz. 2017’de şu anda Küre’nin bulunduğu yerin açılışı yapılıyor. Esas olay da 2019’da… Dolan CNBC’de konuşuyor. Hayalinin fütüristik, küre şeklinde bir arena yapmak olduğunu söylüyor. Knicks’in başına geldikten sonra neden bu kadar başarısız olduğuna pek de şaşırmamak gerek. Çünkü Dolan’ın tutkusu, en başında bu basketbol topu değil, bu basketbol topuymuş.

Alışık olduğumuz binalardan farklı bir yapı hayali bu. Piramitlerin şekli gibi. Ki piramit şeklinde bir otel de var Las Vegas’ta. Ya da Suudi Arabistan’da yapılması planlanan, videosunu da yaptığım NEOM gibi. Küre aslında o kadar da eşsiz değil, permakültür videosunu hatırlayanlar oradaki EDEN projesini görmüştür. Fakat bu küre kendini daha farklı gösteriyor.

Aslında kürenin yapımına 2018’de karar verilmişti ve 2021’de açılması planlanıyordu. Fakat COVID’in araya girmesi işleri biraz geciktirdi. O zamanlar proje bütçesi tam 1.2 milyar dolar olarak hesaplanmıştı. Fakat global tedarik zinciri krizi ve enflasyon nedeniyle projenin masrafı 2.3 milyar dolara kadar ulaştı. Koca, ışıldayan bir küre için bunca para! Bu harcama, aynı zamanda onu Las Vegas’ın en pahalı eğlence merkezi olarak, ilk sıraya taşıdı.

157 metre genişlikte 112 metre yükseklikteki bu devasa kürenin dışı, programlanabilir ışıklarla kaplı. Şaşırtıcı gelecek belki ama, basit bir laptop bağlayarak her şeyi ayarlamak mümkün. Tabii bu gösterileri dizayn etmek, ayrı bir uzmanlık, bir tasarım meselesi. Bu kürenin gökyüzünü aydınlatmasını bir kenara bırakın, başlı başına ne kadar parlak olduğunu tahmin edebiliyorsunuzdur zaten. Öyle ki çevrede yaşayan insanlar için bir tedirginlik oluşturmuş durumda, çünkü uyumamız gereken saatlerde hava karanlık olmalı. Aydınlık olduğunda bunun uyku ve sonucunda sağlık problemlerine neden olduğu biliniyor.

Ama tabii öte yandan Las Vegas bir eğlence merkezi. Hiç uyumayan şehirlerden bir tanesi. Fakat aynı küreyi Londra’ya da yapmayı planladıklarında, ışık kirliliği mevzusu nedeniyle sert bir tepkiyle karşılaştığını söylemeden geçemeyeceğim.

belki de içten içe böyle bir uzay gemisinde, yani mavi ışıklı bir kürede olduğumuzu bildiğimizden seviyoruz bu ışıklı küreleri. Ve onlardan yeni biri daha katıldı bçr gösteri merkezi olarak. Oluşturduğu ışık kirliliğinin yanında insana, çevreye ne gibi etkileri olacağını düşünmek gerek. Hep olumsuzluklar değil. Belki de bu tür havai fişek gösterileri, gerçek havai fişeklerin yerini alacak. Kuşları daha az korkutacak, daha az can kaybına neden olacak. Ya da yoldan geçen sürücülerin dikkatini dağıtarak, daha çok kazaya sebep olacak. Tam olarak ne olacağını söylemek zor. Fakat artık yaptığımız bu kürelerin, bu küreye etkilerini düşünerek hareket etmenin zamanı geldi de geçiyor bile…

---
Araştıran ve Yazan: Ögetay Kayalı
Düzenleyen ve Kurgulayan: Barış Özcan
---
Videonun tüm metni ve kullanılan kaynaklar:
https://barisozcan.com

Видео Las Vegas'ın dev gözü: SPHERE канала Barış Özcan