Minlərlə insanın öldürüldüyü Nargin adası #BöyükZirə #Nargin #Ada

1,4 km² sahəsi olan “Böyük Zirə”nin adı Azərbaycan dilində "böyük” və ərəb mənşəli, mənası ada olan "cəzirə” sözündən yaranıb. Bura Fin körfəzindəki eyni adlı adaya bənzədiyi üçün I Pyotrun dövründən Nargin kimi tanınır. 1905-ci ildən isə burada ciddi rejimli həbs düşərgələri salınıb. Bir növ Çar Rusiyasına xəyanət edən, cinayət törədən əsgərlər ən ağır cəza kimi Narginə sürgün edilərdi.
1914-cü ildə I Dünya müharibəsi başlayanda Osmanlı imperiyası bu savaşa qatılmaq istəmir. Lakin müttəfiqlərin, xüsusən Almaniyanın təkidi ilə qatılmağa məcbur qalır. Müharibənin gedişatında aralarında uşaqların, qadınların hətta qocaların belə olduğu Anadolu kəndlərindən düşən əsirlər Sovet İttifaqının 22 bölgəsində yerləşən hərbi düşərgələrə göndərilir ki, bunlardan da biri Nargin adası idi. Araşdırmalara görə həmin dövrdə 10 min türk əsgərinin həyatına məhz adada son qoyulur. Müharibə adanın coğrafiyasından uzaqda cərəyan etsə də, belə dəhşətli cinayətlərindən Narginin qismətinə də pay düşüb. Belə demək olarsa, burada məskunlaşan 10 mindən çox Osmanlı türkü Qafqaz cəbhəsindən 100 minədək türk əsgəri və mülki şəxsin bir hissəsi idi.
Nəriman Nərimanovun “Göz yaşı tökdürən cəzirə” məqaləsini yazmasına səbəb də onun bu adada gördüklərindən dəhşətə gəlməsi idi.
Nargin adasındakı ağır vəziyyət türklərin Bakıya gəlməsinədək davam edir. 1918-ci ilin sentyabrında Qafqaz İslam Ordusu əsirləri azad edir. Amma Nargin həbsxanasının qanlı tarixi bununla bitmir. Osmanlı türklərinə qənim kəsilən Nargin tarixin müxtəlif dönb. Mayak gecə Bakı buxtasına daxil olan gəmilərin yolunu işıqlandırır və dənizçilər üçün əsas bələdçi rolunu oynayır. 1941-ci ildə əmlərində öz həmvətənlərimizə də cəhənnəm adası olur.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutundan sonra milli istiqlal, milli məfkurə, türkçülük ideologiyasının daşıyıcılarının insanlığa sığmayan şəkildə amansız repressiya maşınının təqib edərək qətlə yetirmək istəyi Nargin adasının boş qalmış baraklarını yenidən “lazımlı” edir. Arxiv sənədləri göstərir ki, 1920-ci ildən 24-cü ilə qədər 43000 Azərbaycan ziyalısı qətlə yetirilib ki, onların çoxu da öz əzrayılı ilə məhz burada görüşüb.
Həmin dövrlərdə cümhuriyyətlə bağlı olan hər kəs ya yenidən qayıdıb nəyisə dəyişə bilmək üçün gizli yolla Türkiyəyə keçir, ya da Nargin adasında “xalq düşməni” damğası ilə güllələnərək Xəzərin sularına qərq olurdu.
1936-37ci illərdə repressiyanın daha amansız forması cərəyan edir. Bu mərhələdə insanlar “pantürkist”, “sui-qəsdçi”, “panislamist” yarlığı altında təqib olunurdu. Ədəbiyyatımızın günəşi Mikayıl Müşfiqin əcəli də belə gəlir. Cəmi 20 dəqiqəlik məhkəmə iclası və günəşin qürubu. Repressiya illərindən sonra isə adada hərbi hava qüvvələrindən müdafiə bazası yerləşirdi və bura ittifaqın mühüm strateji nöqtəsi sayılırdı.
Adada məşhur mayak da var ki, 1884-cü ildə Abşeron arxipelaqında gəmilərə yol göstərmək məqsədilə fəaliyyətə başlayıII Dünya müharibəsinin əvvəlində mayak alman aviasiyasının diqqətini çəkməmək üçün partladılır. Və yalnız 17 il sonra 1958-ci ildə daşdan yenidən bərpa edilir. 18 metrlik 3 saniyəlik intervalla işıldayan qülləni Bakı bulvarından da izləmək mümkündür

Видео Minlərlə insanın öldürüldüyü Nargin adası #BöyükZirə #Nargin #Ada канала Öz aramızdı