Орус тилин уйронуу. 1-сабак

орусча суйлогонду уйронобуз, орус тилин уйронуу нун жолу
Кыргыз тилинде эркек кызына карабай создор жалпы турдо колдонулат. Мисалы: Бул акылдуу кыз, бул акылдуу бала. Бул жакта акылдуу деген соз, кыз учун да, бала учун да озгорбостон айтылды. Ал эми орус тилинде бул нерселер таптакыр башкача айтылат. Ушул эле суйломду орус тилине которсок, (пауза) это умная девочка, это умный мальчик.
Демек, акылдуу деген соз, кыз учун умная деп айтылса, бала учун умный деп айтылат экен. Себеби, орус тилинде род деген тушунук бар.
Бугунку темабыз Род имен существительных.
Зат атоочтордун роддору
Орус тилинде 3 род бар.
1.Мужской род
2. Женский род
3. Средний род.
Эми ар бирине бирден токтолсок .
Мужской родко, акыркы тамгасы унсуз тамга менен буткон создор кирет.
Мисалы: дом, компьютер, конверт, стол, ученик, рюкзак. Ар бир создун акыркы тамгасын карай турган болсок унсуз, демек орус тилиндеги создордун акыркы тамгасы унсуз болсо, анда ал мужской род болот.
Андан сырткары эркек жынысындагы адамдар, эркек жынысындагы жаныбарлар жана эркек жынысындагы канаттулардын баары ушул мужской родко кирет. Бул жакта создун акыркы тамгасы эч кандай роль ойнобойт.
Мисалы: папа, кыргызча котормосу ата болот. Акыркы тамгасын карай турган болсок, ундуу, бирок баары бир мужской родко кирет. Себеби, «папа» эркек жынысында. Дагы бир мисал, «конь» кыргызча котормосу ат болот. Бул да эркек жынысында, ошондуктан дароо мужской род десек болот.
Дядя, кыргызча котормосу байке болот. Акыркы тамгасын карай турган болсок, ундуу, бирок баары бир мужской родко кирет. Себеби, «дядя» эркек жынысында.
Женский родко, акыркы тамгасы ундуу тамга менен б.а –а, -я менен буткон создор кирет.
Мисалы: кошка, ручка, копилка, клубника, соя, шея. Ар бир создун акыркы тамгасын карай турган болсок –а же -я, демек орус тилиндеги создордун акыркы тамгасы –а же –я болсо, анда ал женский род болот.
Андан сырткары аял жынысындагы адамдар, аял жынысындагы жаныбарлар жана аял жынысындагы канаттулардын баары ушул женский родко кирет. Бул жакта создун мучосу эч кандай роль ойнобойт.
Мисалы: мать, котормосу апа болот. Акыркы тамгасын карай турган болсок, ичкертуу белгиси, бирок баары бир женский родко кирет. Себеби, «мать» аял жынысында. Дагы бир мисал, «дочь» кыргызча котормосу кызы болот. Бул да аял жынысында, ошондуктан дароо женский род десек болот.

К среднему роду относятся все неодушевленные сущ с окончанием -о, -е.
Средний родко, создун акыры –о, жана –е тамгасы менен буткон создор кирет.
Мисалы: окно, озеро, блюдо, небо, село, дело, облако, солнце, училище. Ар бир создун акыркы тамгасын карай турган болсок –о же -е, демек орус тилиндеги создордун акыркы тамгасы –о же –е болсо, анда ал средний род болот.
В русском языке есть сущ, которые относятся как к мужскому роду так и к женскому роду.
Орус тилинде мужской родко да, женский родко да таандык создор бар.

Алар:
Слова общего рода: плакса, молодец, умница, обжора, нытик и тд.
При определении их рода надо смотреть на местоимение или глагол с которым используется данное сущ общего рода.
Булардын роддун аныкташ учун, суйломдун составындагы ат атоочту же этишти кароо керек.
Например: Она большая молодец.
Орус тилинде «ал» деген ат атооч ар бир роддо ар башкача айтылат. Он мужской род, она –женский род, оно-средний род. Суйломубуздо «она» деп жазылып турат, демек молодец деген соз, бул суйлом учун женский род болуп калат.
Эгерде ушул эле суйломду эркек учун айтсак, анда Он большой молодец болмок. Суйломубуздо «он» деп жазылып турат, демек молодец деген соз, бул суйлом учун мужской род болуп калат.
Демек, молодец деген созду биз, мужской роддо да, женский роддо да молодец деп айтат экенбиз.
Ты хорошо выполнил все упражнения, умница!-
Ты хорошо выполнила все упражнения, умница!-
умница деген соз, Биринчи суйломдо мужской род болот, экинчи суйломдо женский род болот. Аны биз кайдан билдик?
Биринчи суйломдо, выполнил деп эркек учун айтып жатат, ал эми экинчи суйломдо выполнила деп кыз учун айтып жатат.

Как вы заметили сущ оканчивающиеся на мягкий знак могут быть и женского и мужского рода
Озунуздор байкагандай, ичкертуу белгиси менен буткон зат атоочтор, женский род да, мужской род да болушу мумкун экен. Мисалы:
Мужской род: словарь, корабль, дождь, шампунь и тд
Женский род: ночь, цепь, любовь и тд
О том как их различать мы поговорим позже.

Видео Орус тилин уйронуу. 1-сабак канала Русский язык