Phá Quàn ở Vũng Liêm (tục đưa tang Nam Bộ)

Tục Phá Quàn:
Chặp tuồng “Kim tướng phá quàn” có kịch bản khá đơn giản: Một thủ lĩnh “sơn tặc” hành hiệp giang hồ, thế thiên hành đạo, gọi là kim tướng, nghe tin mẹ (hoặc cha) mất, dẫn thuộc hạ về than khóc rồi chiến đấu và chiến thắng yêu quái, giành giật và cướp quan tài, sai thuộc hạ đưa mẹ (hoặc cha) về sơn trại an táng.
Theo dân gian thì chặp tuồng này nhắc lại sự tích chàng Lía ở Quy Nhơn vào giữa thế kỉ XVIII, là lãnh tụ nông dân khởi nghĩa đóng trên núi chống chúa Nguyễn. Mẹ mất, chàng kéo thuộc hạ về làng, vượt qua quân triều đình mai phục để đánh cướp quan tài đưa mẹ về sơn trại an táng.
Chặp tuồng “Kim tướng phá quàn” có lẽ chính là nét độc đáo nhất của đám tang ở Nam Bộ, nó vừa có chức năng thực hành nghi lễ (chấm dứt giai đoạn quàn, chuyển sang giai đoạn di quan), vừa có chức năng thế tục, giải trí, là sự tái hiện tình trạng bất ổn, tranh sáng tranh tối của vùng đất Nam Bộ buổi đầu.
Về chức năng thực hành nghi lễ, chặp tuồng này có lời hát và tình tiết ăn khớp, gắn liền với các nghi thức trước và sau đó:
- Sau khi đã tụng kinh xong, thầy cúng ra lệnh cho kim tướng chỉ huy thuộc hạ phụ trách động quan và di quan, kim tướng tuân lệnh.
- Sau khi chiến thắng yêu quái, kim tướng sai thuộc hạ khiêng quan tài về sơn trại chính là cách chuyển qua nghi thức động quan và di quan một cách tự nhiên.
Về chức năng thế tục, giải trí, ngoài các tiết mục đầy kịch tính, đánh phá quàn còn hấp dẫn ở trang phục, cách hoá trang đặc sắc của vai kim tướng (võ tướng dũng mãnh) và nhân vật yêu quái (hình dáng quái dị, hành vi ghê tởm).
Nhìn chung, tục đánh phá quàn ngoài ý nghĩa ma thuật trừ tà có nguồn gốc xa xưa ra, còn mang ý nghĩa tôn vinh lòng hiếu kính của con cái đối với cha mẹ và tinh thần thượng võ trong cuộc sống vốn còn nhiều kẻ thù của lưu dân buổi đầu. Ngoài ra, với tư cách là một trò diễn dân gian, đánh phá quàn còn là hình thức giải trí để tập hợp đông đủ người xem cho đám tang thêm vẻ ấm cúng và trang trọng.
Chính những điều đó góp phần làm nên diện mạo riêng của đám tang người Việt ở Nam Bộ: tính nghi lễ và tính thế tục hoà quyện trong tinh thần cởi mở bao dung và tuỳ duyên của Phật giáo.

Видео Phá Quàn ở Vũng Liêm (tục đưa tang Nam Bộ) канала Hoàng Mỹ Nguyễn