Osmanlıdan Şah İsmayılın qisasını alan ŞAH - Osmanlını hansı şərtlə sülhə məcbur etdi?

#history #osmanlıtarihi

27 yanvar 1571-ci ildə Herat yaxınlığında Məhəmməd Xudabəndə ilə Xeyrənnisə Bəyimin üçüncü oğlu olaraq dünyaya gəlmişdir. Atası Səfəvi imperiyasının ikinci şahı I Təhmasibin ilk oğlu idi. Məhəmməd Xudabəndə oğlu üçün Abbas adını seçmişdi. Şah Abbasın Səfəvi imperiyasının hərbi, iqtisadi və siyasi baxımdan zirvədə olduğu dövrü formalaşdırmasına baxmayaraq, o, hakimiyyətə imperiyanın ən çətin zamanlarından birində gəlmişdi. Atası olan Şah Məhəmməd Xudabəndənin hakimiyyəti dövrü özbaşınalıq dövrü kimi xarakterizə oluna bilər. Mərkəzi hakimiyyətin zəifliyindən istifadə edən müxtəlif Qızılbaş tayfa əyanları şəxsi mənafeləri uğrunda mübarizəyə başlamış, həmçinin qeyri-türk olduğu və dövlət məsələlərinə çox müdaxilə etdiyi üçün I Abbasın anası Məhdi Ülyanı da öldürmüşlərdi. Həmçinin I Abbasın qardaşı və əsas vəliəhd hesab edilən Həmzə Mirzə də Osmanlı ilə müharibə dövründə sui-qəstlə qətlə yetirilmişdir. Səfəvi imperiyasının əsas rəqibləri olan Osmanlı imperiyası və özbəklər imperiyanın qərb və şərq sərhədlərini ələ keçirmək və ya mütəmadi oraya yürüşlər həyata keçirməklə bu qarışıqlığı daha da çətinləşdirirdilər. 1587-ci ildə Qızılbaş sərkərdələrindən biri olan Mürşüdqulu xan Ustaclı bacarıqsız hesab edilən Məhəmməd Xudabəndəni 16 yaşlı şahzadə olan Abbasla əvəz etdi. 16 yaşında taxta çıxan Abbas Mirzə tezliklə bütün hakimiyyəti öz əlinə aldı.Onun rəhbərliyi altında Səfəvi impreriyasında çərkəzlərdən, gürcülərdən, ermənilərdən formalaşan qulam, yəni kölə-əsgərlər sistemi inkişaf etdirildi və hərbi, mülki inzibati sistemə inteqrasiya etdirildi. Ondan əvvəlki sələfləri tərəfindən yaradılmış, lakin onun dövründə inkişaf etdirilmiş bu sistem sayəsində I Abbas ona tabe olmaq istəməyən Qızılbaş tayfa başçılarının güclərini azaldacağını planlamışdı. Bu və orduda həyata keçirilmiş digər islahatlar nəticəsində mərkəzi aparatı gücləndirərək o, Osmanlı və özbəkləri məğlub etməyi, Kaxeti kimi itirilmiş bölgələri yenidən fəth etməyi bacardı.

Osmanlı imperiyası ilə olmuş 1603-1618-ci il müharibəsində qələbə qazanmaqla o, 1590-cı ildə itirilmiş Cənubi Qafqaz və Dağıstanı geri qaytarmağı, həmçinin Şərqi Anadoluda və Mesopotamiyada müəyyən bölgələri ələ keçirməyi bacardı. əmçinin moğolları və portuqaliyalıları məğlub edərək İran körfəzindəki mühüm bölgəni və Qəndəharı geri qaytardı. I Abbas Şimali Qafqazdakı keçmiş Səfəvi sərhədlərini daha da şimala doğru yaydı və formalaşan yeni sərhədlər ənənəvi Dağıstan hüdudlarını aşdı.I Abbas imperiyanın paytaxtını Qəzvindən İsfahan şəhərinə köçürdü və oranı Səfəvi memarlığının incisinə çevirdi.Abbas yeni döyüş qaydalarına əsasən ordunun artilleriya gücünü də artırmış və nəticədə bir döyüşdə 500 topdan yararlana biləcək səviyyəyə çatmışdı. Orduda qəti nizam-intizam qaydaları hökm sürürdü və yağmalamaya görə ağır cəzalar tətbiq edilirdi. Orduda islahatları daha yaxşı təmin edə bilmək üçün o, avropalı məsləhətçilərdən də yararlanırdı..Şah Abbas hakimiyyətə gəldiyi zaman Osmanlı ilə müharibə təxminən on il idi ki davam etməkdə idi. 1587-ci ildə Özbək Abdullah xan Heratı, ardınca da Məşhədi tutdu. I Şah Abbas Xorasana hərəkət etdi. Bundan istifadə edən Fərhad paşa Gəncəni (1588) tutdu. Bağdaddakı türk valisi Cığalzadə Sinan paşa isə Nahavəndi (1588) ələ keçirdi. Səfəvi dövlətini şərqdən Özbək, qərbdən isə Osmanlı qüvvələri sıxışdırırdı. Daxildə isə əmirlər arasında çəkişmələr gedirdi. Şah Abbas iç çəkişmələrini aradan qaldırmaq üçün Osmanlı hökuməti ilə barışığa getmək istəyirdi.
Osmanlı dövləti də barışığa meyl göstərirdi. Uzun sürən savaşlar Osmanlı dövlətində maliyyə çətinlikləri yaratmışdı, tutulan torpaqları əldə saxlamaq üçün çoxlu güc tələb olunurdu.Şah Abbas bu şərtlər altında müharibəni davam etdirməyin axmaqlıq olduğunu bilərək sülh danışıqlarına başlayır. Bəzi dairələr buna qarşı çıxır, məsələn Osmanlılarla müqavilə bağlanan ərəfədə Məhəmməd xan Ziyadoğlu Qacarın başçılığı altında qızılbaş qacarlar Qarabağı tutur və Gəncəni mühasirəyə alırlar. Osmanlıların xahişi ilə Şah Abbas onları dilə tutaraq, Gəncəni mühasirədən çıxarır.1590-cı ildə İstanbulda imzalanan sülh müqaviləsinə əsasən Osmanlı imperiyası müharibədə qazandıqlarını öz əlində saxlayır. Bura Cənubi Qafqazdakı Səfəvi mülklərinin əksəriyyətini itirdi. Müqavilə Osmanlı imperiyası üçün böyük uğur hesab edilə bilərdi, çünki onlar böyük əraziləri özlərinə birləşdirirdilər, lakin status-kvo uzun müddət davam etmədi. I Abbas vaxtdan istifadə edərək öz ordusunu yenidən qurdu və özbəklərlə, osmanlılar məsələləri həll etmək üçün uyğun vaxtın yetişdiyi ana qədər hazırlaşmağa başladı.Əldə qalmış Azərbaycan torpaqları vahid bəylərbəyilikdə birləşdirilir və paytaxt olaraq Ərdəbil şəhəri seçilir. Bəylərbəyi olaraq isə Zülfüqar xan Qaramanlı təyin edilir.Abbas 1604-cü ildə ilkin olaraq Təbriz və Naxçıvanı Osmanlı işğalından azad etdi. Lakin Osmanlıların əsas qüvvələri ilə döyüş hələ qabaqda idi.Osmanlı ordusu Sinan paşanın rəhbərliyi altında 1604-cü ilin iyununda İstanbuldan ayrılır.

Видео Osmanlıdan Şah İsmayılın qisasını alan ŞAH - Osmanlını hansı şərtlə sülhə məcbur etdi? канала Tarixdə iz qoyanlar