İqbal Ağazadə:"Almaniyanın idarəetmə mexanizminə baxın, sonra Azərbaycana"

11 noyabr 2009-cu il
İ. Ağazadə: “Büdcə ilə bağlı çıxışlara, o cümlədən təqdimetmələrə diqqətlə qulaq asdım. Əvvəlki illərdə olduğu kimi, yenə də 2010-cu il üçün nəzərdə tutulan büdcənin 50 faizə yaxınını neftdən gələn gəlir və ya birbaşa neftdən transferlər təşkil etdiyinə görə təəssüf hissimi bildirirəm. Bəlkə də ilk illərdə, yəni beynəlxalq neft kontraktlarının bağlanıldığı illərdə Azərbaycan büdcəsinin böyük əksəriyyətini neftin təşkil etməsi, neftdən gələn gəlirdən və ya Dövlət Neft Fondundan transferlərin təşkil etməsi təbii hal ola bilərdi. Çünki büdcənin hesabatında, hökumətin hesabatında və ya büdcə təqdim olunarkən qeyd olunur ki, qeyri-neft sektoruna yönələn vəsait bu qədər artdı, yaxud qeyri-neft sektorunda vəsaitlər bu qədər çoxaldıldı və ya Azərbaycanda kreditlərin verilməsinə, özəl sektorun inkişafına bu qədər yardım edildi.
Rəqəmlərə diqqət edilsə, 2007-ci ildə Dövlət Neft Fondundan transfer 9 faiz, 2008-ci ildə 24 faiz, 2009-cu ildə 42 faiz təşkil edib. Bu il isə az qala 50 faiz olub. Bu da o deməkdir ki, büdcənin yarısı Dövlət Neft Fondundan transferdir. Görəsən, bu qədər transferlərin qarşılığında özəl sektora, qeyri-neft sektoruna yönəldilən vəsaitlərdən artıq keçən beş il ərzində gəlirlər gəlmirmi, yaxud bu sahə üzrə artım olmurmu? Büdcəyə diqqət etsək, görərik ki, 2009-cu ilin büdcəsinə nisbətən 2010-cu ilin büdcəsinin payı da azalıb. Bəzən hökumət üzvləri pafosla qeyd edirlər ki, Azərbaycandan iqtisadi böhran yan keçdi, biz iqtisadi böhranın nəticələrini görmədik, iqtisadi böhranın nəticələri ciddi şəkildə görünür.
Fiziki və hüquqi şəxslərdən gələn vergilərin azalması, habelə büdcənin formalaşmasında Dövlət Neft Fondundan transferlərin miqdarının artması göstərir ki, ölkə təksektorlu inkişaf mərhələsi yolunda sürətlə irəliləyir. Fərqli sahələrdə ciddi irəliləmələr yoxdur. Təbii ki, infrastrukturların yaradılmasına, infrastrukturların formalaşmasına ciddi vəsait ayrılması bəyan olunur. Amma çox təəssüf edirəm ki, bu infrastrukturlara ayrılan vəsaitlərin özü də bəzən məqsədyönlü şəkildə ayrılmır.
Məsələn, hələ turizmin inkişaf etmədiyi dövrdə dəfələrlə etiraz eləmişdim. Azərbaycanda turizmlə bağlı beynəlxalq aləmdə ciddi nəticələr, ciddi təqdimat olmadığı bir dövrdə Azərbaycanın turizm bölgələri hesab olunan rayonlarına xeyli vəsait qoyulur. Mahiyyət etibarilə həmin vəsait yeni iş yerlərinin açılmasına qoyulsaydı, bu gün dövlət büdcəsini formalaşdırarkən Dövlət Neft Fondundan transferin miqdarı bu qədər artmazdı. Əskinə, yeni iş yerlərinin açılması nəticəsində buradan daxil olan gəlirlər kifayət qədər artardı.
Regional layihələrin genişləndirilməsi və regionların inkişafı ilə bağlı çıxışlarda hökumət nümayəndələri ciddi rəqəmlər səsləndirdilər. Sual olunur, əgər regionlar, doğrudan da, bu qədər geniş inkişaf edirsə, deyilən rəqəmlər reallığı əks etdirirsə, niyə dotasiyaların miqdarını hər dəfə artırırsınız? Bu gün Azərbaycanın rayonlarının heç biri müsbət saldo ilə işləmir. Hətta ən səmərəli rayonlardan biri Abşerondur. Orada qismən müsbətə yaxın nəticə əldə olunub. Qalan rayonların hamısında ildən-ilə dotasiya artır. Niyə? Rayonlarda əgər bu qədər inkişaf gedirsə, yeni iş yerləri açılırsa, infrastrukturlar formalaşdırılırsa, əhalinin işlə təmin olunması prosesi sürətləndirilirsə, belə olduqda rayonun mərkəzdən asılılığı gündən-günə azalmalı idi. Niyə bunlar gündən-günə artır?
Mahiyyət etibarilə bu sualı verməyə ehtiyac yoxdur. Əgər Dövlət Neft Fondundan transferin miqdarı artırsa, 50 faizə yaxınlaşırsa, büdcənin yükünün 50 faizini çəkirsə, bu artıq göstərir ki, deyilən inkişafın heç biri mahiyyət etibarilə doğru deyil.
Burada müxtəlif statistikalar üzrə gəlirlərin artmasından tutmuş vəsaitin ayrılmasına qədər yeni rəqəmlər səslənir. Hüquq mühafizə orqanları və dövlət sektorunun müəyyən sahələri istisna olmaqla, 2010-cu ilin vergisində artım müşahidə olunmur. Azərbaycanda hüquq mühafizə orqanlarının saxlanılmasına büdcədən əlavə vəsait ayrılır. Qalanlar isə olduğu kimi saxlanılıb, ya azalıb. Niyə? Niyə hüquq mühafizə orqanlarının vəsaiti genişlənir? Tutaq ki, başqaları 0,5 faiz, yaxud da olduğu kimi saxlanılır? Bu, mahiyyət etibarilə göstərir ki, idarəetmə hansı formada həyata keçirilir.

Видео İqbal Ağazadə:"Almaniyanın idarəetmə mexanizminə baxın, sonra Azərbaycana" канала İqbal Ağa-zadə