90-шы жылдардағы тоқырау заманда қазақ киносы дамуын тоқтатқан жоқ

Тоқсаныншы жылдардағы өзгерістер мен экономикалық дағдарыстарға қарамастан, қазақ кино өндірісі тәуелсіздік жылдарында дамуын тоқтатқан жоқ. Режиссерлер бұрынғыдай Мәскеуден квота алып, 5-6 фильм ғана түсірумен шектелмейтін болды. Керісінше, қалаған тақырыптарын таспалап, қазақ киносын жаңа арнаға бұрды. Отыз жылда ірілі-ұсақты 30-ға жуық жеке киностудия пайда болған. Соның арқасында қазақ киносының қоры да толыға түсті.
Тәуелсіздік экранға жаңа тақырып пен жаңа кейіпкерлерді әкелді. Киноға кино тілін терең меңгерген Серік Апрымов, Рашид Нұғыманов, Дәрежан Өмірбаев сияқты "Жаңа толқын" режиссерлері келді. «Жаңа толқын» өкілдерінің фильмдері әлемдік деңгейдегі беделді кинофестивальдерден табысты оралып жатты.
ДӘРЕЖАН ӨМІРБАЕВ, режиссер:
– Бұрын айта алмай жүрген нәрселерді қорықпай айта бастадық. Соцреализмнен кете бастадық, одан кейін театрдан арыла бастадық. Киноны театрдан ақырын-ақырын бөліп ала бастадық. Себебі, оған шейін көбінесе театрдың актерларынан міндетті түрде түсіру керек еді. + Актер емес адамдарды түсіре бастадық Киноның техникасы да жеңілдей бастады. Жаңа камералар шыға бастады, микрофондар алыстан жазатын.
Дегенмен, тоқсаныншы жылдардағы тоқырау киногерлерге салмақ салмай қоймады. Жеке киностудиялар фильмдерді көптеп түсіргенімен, оны көрсететін көрермен таппады.
ДӘРЕЖАН ӨМІРБАЕВ, режиссер:
– Он мыңдаған кино көрсететін жерлер болған. Әрбір ауылда клубтар болған. Әрбір қалаларда кинотеатрлар істеген 10 шақты, одан да көп шығар. Соның барлығы жабылғаннан кейін, жаңағы түсірілген фильмдерді олар көрсете алмады. Одан кейін ақшаның қайтарымы болмағаннан кейін олар банкрот болып кетті барлығы.
Осылайша, 1995 жылдан 2000-жылдарға дейін қазақ киносы үлкен тоқырауға ұшырады. Бұл аралықта тек бірді-екілі фильм түсірілсе, оның өзі тек фестивальдерге арналған, авторлық өнер тұрғысындағы кино еді. 2002 жылы «Қазақфильм» киностудиясына басшылыққа Сергей Әзімовтың келуі, отандық киноға жаңа серпін әкелді дейді киносыншылар.
ГҮЛНӘР ӘБІКЕЕВА, киносыншы:
– 2005 жылы «Көшпенділер» фильмі көрерменге жол тартты. Туындының жарыққа шығуына үкімет қыруар қаржы салды. Ондағы мақсат тарихи блокбастер түсіріп, қазақ киносын әлемге таныту еді. Әрі прокаттан жұмсалған ақшаны қазынаға кері қайтару болған. Әлбетте бұл фильм өз ақшасын ақтамады, бірақ қазақ көрерменін экранға қайтарды. Көрермендер кинотеатрда қазақ киносы жүретіне көз жеткізді. Сол жылдары кинотеатрлардың да жұмысы жандана бастады.
Жалпы Тәуелсіздік алғалы бері «Қазақфильм» киностудиясы 700-ге жуық туынды түсірді. Оның 200-ден астамы көркем фильм, 300-і деректі, 100-і қысқаметражды, 70-тейі анимациялық туынды. Ал, жеке қаражатқа түсірілгенген фильмдерде тіпті есеп жоқ.
ГҮЛНӘР ӘБІКЕЕВА, киносыншы:
– 2010 жылдан кейін бізде тәуелсіз, жекеменшік киностудиялар көбейе бастады. Өйткені, мемлекет ақшаны тек имидждік және тарихи фильмдер түсіруге бөлді. Ал кезек күтуден шаршаған режиссерлар жеке студия құрып, фильмдерін өз бетінше түсіре бастады.
Бүгінде Қазақстанда жылына 50-ге тарта кино түсіріледі. Оның тек он шақтысын ғана «Қазақфильм» шығарса, қалғаны жекеменшік. "Тюльпан" фильмі Канн фестиваліне қатысып жүлделі болса, "Асыланның сабақтары" әйгілі Берлиннің "Күміс аю" сыйлығын қоржынға салды. Ал кино туралы заңның өз алдына бөлек қабылдануы, осы тәуелсіздіктің жемісі дейді мамандар.
Айдана Мейрамбайқызы, Сергей Шуйский
Бізді әлеуметтік желіде оқыңыздар:
Youtube -https://www.youtube.com/channel/UCKJIfb3BN2x14J4U30wzLeA/featured?sub_confirmation=1
Facebook - https://www.facebook.com/informburo31/
Instagram - https://instagram.com/informburo31
Vkontakte - https://vk.com/informburo31
TikTok - www.tiktok.com/@informburo31
WhatsApp Информбюро +7 777 331 31 31

Видео 90-шы жылдардағы тоқырау заманда қазақ киносы дамуын тоқтатқан жоқ канала Информбюро 31