Fakt va Fikr (Siyosiy şe’riyat-1): Ali Qiniq “Ey, öğlon!” va Mahtumquli “Körilsin endi!”

Эсингизда бўлса “Факт ва Фикр”нинг 24-чи сонида “Ҳақиқат ва тараққиёт” партиясига қарши ҳукумат томонидан амалга оширилган кўринмас ҳийлалар ҳақида гаплашган эдик. 19 апрель куни эфирга узатилган ушбу кўрсатувни мен таниқлик тукр шоири ва композитори Алиқ Қиниқнинг “Эй, ўғлон!” – деган шеъри билан якунлаган эдим.

Ана шу кўрсатувдан сўнг баъзи обуначи ва мухлислар шу шеърни яна бир марта, мусиқий фонсиз ўқиб беришимни илтимос қилишди. Обуначи ва мухлисларнинг мазкур илтимосини ҳамда улар ичида сиёсий шеъриятга қизиқувчилар борлигини инобатга олиб, “Факт ва Фикр” кўрсатувлари доирасида “Сиёсий шеърият” рукнини очишни ва олиб боришга қарор қилдим.

“Сиёсий шеърият” рукнидаги биринчи кўрсатувда икки шеърни ўқиб бераман. Аввало турк шоири ва композитори Али Қиниқнинг ўша “Эй, ўғлон!” шеърини, кейин эса Маҳтумқули Фироғийнинг “Кўринсин энди!” шеърини ўқиб бераман.

Алиқ Қиниқнинг “Эй, ўғлон!” шеъри қамоққа тушган мухолифат лидерига бағишлаб ёзилган. Унда шоир маҳбус мухолифатчини тушкунликка тушмасликка, ҳар қандай вазиятда ҳам орқага чекинмасдан миллатини ҳимоя қилишга даъват қилади. Бу шеър ўзини халқнинг сиёсий ҳуқуқларини ҳимоя қилиш учун бел боғлаган ҳам бир миллатпарвар кишига сиёсий мурожаатдир.

Демак, Али Қиниқ “Эй, ўғлон!”

Али Қиниқ. Эй, ўғлон!

Бу халқ санинг. Бу халқ маним.
Қолмадирма тоғут зулмига.
Бу ҳақ санинг, бу ҳақ маним,
Қолдирма Маҳшар кунига.
Даф бўлсин кишан, қамчилар,
Кўзлардан сизган томчилар!

Ҳар бир зулум, ҳар бир сургун
Тўғри одамни топади.
Бу бизга бир қутлуғ синов,
Шарафдир унинг заҳмати.
Шу йиқилгир оламда бор
Бир Фиръавинга - бир Мусо!

Эй, ўғлон, бўл қўрғон номусларга!
Бос қадам Ҳақ учун курашларга!
Қиличинг ялтирасин кўкларда!
Байроғинг ҳилпирасин уфқларда!
1733 йилдан 1783 йилгача яшаб ва ижод қилиб ўтган атоқли туркман шоири Маҳтумқули Фироғийнинг “Кўрилсин энди!” шеъри эса, зулм ва адолатсизлик жонига теккан халққа қарата айтилган сиёсий чақириқ, ўзига хом манифестдир. Бу шеърида шоир қўрқув миллатни инқирозга учратиши ҳақида ёзади.

Маҳтумқули Фироғийнинг бу асари шоир яшаган замон ҳақида ёзилган бўлса ҳам, уни ўқисангиз ёки эшитсангиз, ҳудди ҳозирги давр, Янги деб айтилаётган Ўзбекистон ҳақида ёзилган, деб ўйлайсиз.

Демак, Маҳтумқули Фироғий “Кўрилсин энди!”

Маҳтумқули Фироғий. Кўрилсин энди

Қўрқа-қўрқа инқирозга учрадик,
Тақдир нома бўлса, кўрилсин энди!
Фикр қозонида қайнадик, пишдик,
Етар, ул жўш уриб, тўкилсин энди!

Азал бошда Жаббор бор этди йўқдан,
Нечани нуридан, кўпни тупроқдан.
Хабар келди, дўстлар, яқин-йироқдан,
Душманга сиртмоқлар тикилсин энди!

Ўтирмасин кампир, ёшлар тул бўлиб,
Қолманглар туркманлар элга тил бўлиб.
Аҳли жоҳил мусулмонга қул бўлиб,
Тикланиш йўлидан сурилсин энди.

Кўряпсиз, неча йил аксар гадодир,
Нечалар зиндонда, кимлар фидодир.
Асло қўрқманг, тақдир-азал Худодир,
Алий зулфиқори сарилсин энди!

Ноҳақ тўкилмасин қизил қонимиз,
Душманга қолмасин байт ва хонимиз.
Ёдда тутинг, омонатдир жонимиз!
Ҳаққа зарур бўлса, олинсин энди!

Устимиздан душман ҳукм сурадир,
Мўмин бари жабру жафо кўрадур.
Ўғил-қизлар хар ўнгида борадир,
Бу миллат зиллатдан чекилсин энди!

Фироғий юз тутар туркман элига,
Душман қўл урмасин қизил гулига.
Дўстлар, бизни ғаним душман селига
Ғарқ этмасин, зулум кесилсин энди!

Шу билан “Сиёсий шеърият” рукнидаги илк кўрсатувимиз ниҳоясига етди.

Сиёсий шеърларни ўрганинг ва фикр қилинг!

Бобомурод Абдулла

2021 йил 25 апрель

Видео Fakt va Fikr (Siyosiy şe’riyat-1): Ali Qiniq “Ey, öğlon!” va Mahtumquli “Körilsin endi!” канала Fakt va Fikr