ƏMİR TEYMURUN SİRLİ MƏZARINDAN REPORTAJ

Kainatın güzgüsü, Şərqin incisi, gözəlliklər şəhəri... Qədim zamanlardan filosoflar və şairlər Səmərqəndi belə sözlərlə təsvir ediblər. Bu şəhəri canlı olaraq gördükdə isə bütün bu sözlərin sadəcə obrazlı ifadələr olmadığını anlayırsan. İlk olaraq Səmərqəndin mavi gümbəzləri diqqəti cəlb edir. Bir-birinə bənzəyən bu abidələr arasında sanki insan nağıllar aləminə düşür.
Səmərqəndin əsasının eradan əvvəl 7-ci əsrdə qoyulduğu deyilir. Qədim İpək Yolunun üzərində yerləşən Səmərqəndin tarixində qızıl dövr Teymurilərin hakimiyyəti illəri sayılır. 1370-ci ildə Əmir Teymur bu şəhəri Teymurilər imperiyasının paytaxtı elan etdikdən sonra Səmərqənd böyük inkişaf yoluna qədəm qoyur. Burda onlarla məscidlər, mədrəsələr, qalalar və digər abidələr tikilir.
Səmərqəndin ən tarixi məkanlarından biri arxamda gördüyünüz Gur Əmir kompleksidir. Böyük sərkərdə Əmir Teymurun və onun iki oğlunun məzarı bu kompleksin içərisində yerləşir.
Əmir Teymurun məzarı Məqbərənin mərkəzindədir. O, öz ustadı Mir Səid Barakanın ayaqları altında dəfn olunub. Hökmdarın məzarının aşağısında isə onun sevimli nəvəsi Uluqbəy uyuyur. Əmir Teymurun digər nəvəsi Məhəmməd Sultan, oğulları Şahrux və Miranşahın da son mənzili Gur Əmir məqbərəsindədir. Bu abidəni Əmir Teymur nəvəsi Məhəmməd Sultan üçün inşa etdirib.
Məhəmməd Sultan 1403-cü ildə Azərbaycandan geri dönərkən qəfildən vəfat edir və onu müvəqqəti olaraq Azərbaycanda, Heydərabad məzarlığında dəfn edirlər. Sonradan onu gətirib əvvəlcə məqbərənin çölündə Xanakoda dəfn edirlər. Bir il sonra Əmir Teymur öz nəvəsi Məhəmməd Sultanın şərəfinə 1404-cü ildə buranı inşa etdirir.
Amma çox keçmədən məqbərə Əmir Teymurun özünün də son mənzilinə çevrilir. Nəvəsinin ölümündən təxminən 5 ay sonra hökmdar qəfildən dünyasını dəyişir. O, indiki Qazaxıstanın Çimkənd vilayətində səfərdə ikən vəfat edir. Əmir Teymurun cənazəsi Səmərqəndə gətirilərək burda dəfn olunur. Məqbərədə görünən sadəcə məzarüstü daşdır. Hökmdarın cənazəsi isə yerin 5 metr dərinliyində yerləşir. Əmir Teymurun məzarının sirli olması ilə bağlı bir neçə əfsanə və rəvayət var.
Əmir Teymurun məzarının üzərindəki bu qara daş çox qiymətli nefrit daşıdır. Əfsanəyə görə, 1740-cı ildə İran şahı Nadir Şah Səmərqəndi işğal edərkən bu daşı özü ilə aparır. Lakin yolda daş ikiyə bölünür.
Bundan sonra Nadir Şahın qızının ağır xəstəliyə tutulduğu deyilir. Ağsaqqallar şaha Əmir Teymurun məzarının müqəddəs olduğunu deyir, daşı mütləq yerinə qoymağı tövsiyə edirlər. Rəvayətə görə, yalnız daş yerinə qaytarıldıqdan sonra Nadir Şahın qızı sağalır. Əmir Teymurun məzarı ilə bağlıən ən məşhur əfsanə isə onun açılması ilə bağlıdır.
1941-ci ildə Əmir Teymurun sərdabəsini açırlar. Həmin vaxt çayxanadan bir neçə ağsaqqal gəlir və bildirir ki, əgər Əmir Teymurun məzarı açılsa, bədbəxt hadisə olacaq. 21 iyunda gecə məzarı açırlar, 22 iyun səhər tezdən böyük vətən müharibəsi başlayır. 1942-ci ilin dekabrına qədər antropoloq Gerasimov dəqiqləşdirir ki, Teymur paytaxtda Səmərqənddə öz müəllimlərinin ayaqları altında dəfn edilib. Onun sağ ayağı soldan 5 santimetr qısa idi. Bir sözlə rus, özbək, ingilis ekspedisiyası qiymətli bir kitab yazır. 1942-ci ilin dekabrın sonunda Stalin bütün skletləri yenidən yerinə qoyub dəfn etməyi tapşırır. Yalnız bundan sonra sovet ittifaqının bir neçə şəhəri geri alınır.

Видео ƏMİR TEYMURUN SİRLİ MƏZARINDAN REPORTAJ канала CBC TV Xəbərlər