Şuşa qalası

Səsləndirən: Mehdi Əlizadə

Mənbə: Wikipedia, dqdk.gov.az
Şuşa qalası — Şuşa şəhərinin tarixi mərkəzini əhatə edən qala divarlarıdır. Yeni salınmış qala-şəhəri onun banisi olan Pənahəli xanın şərəfinə Pənahabad qalası adlandırılmışdır. Sonrakı dövrdə şəhər xalq arasında Şuşa qalası, daha sonra isə sadəcə Şuşa adlandırmışdır. Şuşa adı qalanın yaxınlığındakı Şuşakəndin adından götürülmüşdür.
Molla Pənah Vaqif şəxsən Şuşa qalasının inşası işlərinə rəhbərlik və nəzarət etmişdir. Qarabağ tarixçisi Həsənəli xan Qaradaği qeyd edir ki, "Molla Pənah Vaqifin birbaşa nəzarəti altında Şuşada bir sıra tikililər, o cümlədən Şuşa qalası inşa edilmişdi."
Şuşa qalasının inşa edildiyi sahə, çoxsaylı təpə və yarğanlara malik dağ yaylasıdır. Yaylanın ən hündür sahəsi dəniz səviyyəsindən 1600 m, ən aşağı sahəsi isə 1300 m hündürlüyə malikdir. Şuşa qalası üç əsas qapıya malik olmuşdur: Gəncə, İrəvan və Ağoğlan qapıları.
1747-ci ildə Cavanşirlər və Otuzikilər sülalələrinin dəstəyi ilə Qarabağ xanlığının əsasını qoyan Pənahəli xan, Araz çayından Göyçə gölünə, Tərtər çayından Mehri, Tatev və Sisiana kimi uzanaraq Qarabağ, Zəngəzur və Bərgüşad ərazilərini əhatə edən geniş ölkəsini idarə edə biləcəyi möhkəm qala inşa etməyə qərar verir.
1748-ci ildə onun sifarişi ilə Bərdə yaxınlığında Bayat qalasının inşasına başlanılır. Lakin, Bayat uzun müddət xanın iqamətgahı olmur. Qala xarici hücumçulara qarşı zəiflik nümayiş etdirir. Buna görə də, Pənahəli xan Şahbulaq adlandırılan Tərnəküt adlı yerdə, Şah bulağı adlı bulağın yaxınlığında Ağdamdan 10 km aralıda yerləşən dağətəyi məkan seçir. Lakin, bir müddət sonra yaxınları Pənahəli xana yeni qalanın inşası üçün daha təhlükəsiz yer seçməyi məsləhət görürlər və beləliklə Şuşa qalasının inşasına qərar verilir.
Qarabağ tarixçisi Baharlının məlumatına görə, yeni qalanın inşası üçün nəzərdə tutulmuş məkan şərq tərəfi istisna olmaqla hər tərəfdən sıx meşələrlə əhatə edilmişdi. Yarğanların olması təbii suların qala ərazindən axıdılmasına imkan vermişdir ki, bu da tez-tez yağışlı və dumanlı havanın xarakterik olduğu Şuşada subasmanın olması imkanını sıfıra endirir
Şuşa yaylasının ən mühüm xüsusiyyətlərindən biri də yaxşı yonulan inşaat daşları və meşələrlə zəngin olması idi. Bunlar qalanın inşası üçün yerli xammal rolu oynamaqla böyük dəyər kəsb edirdi. Sərt qayalıqlar müdafiə sisteminin demək olar ki, 2/3 hissəsində əlçatmaz mühit yaratmışdır. Şuşa yaylasını əhatə edən qayaların hündürlüyü bəzi yerlərdə 400 metrə kimi çatır. Qalanın inşası üçün seçilmiş yerin üstünlüklərindən biri də, buradan
bütün ətraf ərazilərin yaxşı müşahidə olunması və nəzarət edilməsi idi ki, bu da düşmənin qəfil hücumunun qarşısını alırdı.
Şuşa şəhəri 8 may 1992-ci ildə ermənistan silahlı qüvvələri tərəfində işğal edilmiş 8 noyabr 2020-ci ildə Müzəffər Azərbaycan ordusu tərəfindən işğaldan azad edilmişdir

(Qeyd!)Videoda göstərilən şəkillərin bir çoxu erməni işğalından sonraya aiddir.

Видео Şuşa qalası канала Mehdi Əlizadə