Karol Szymanowski, Mythes Op.30: Narcisse. Kaja Danczowska i Krystian Zimerman

KAROL SZYMANOWSKI -- http://www.youtube.com/playlist?list=PL7Ya_z08dGHkMKxLsCI5IVuyUh7wO7zM1 -- MITY Op.30 -- https://www.youtube.com/playlist?list=PL7Ya_z08dGHl8gDg1ycGHZM-M0q1HPj1L : Narcyz.

Wyk.: Kaja Danczowska -- https://www.youtube.com/playlist?list=PL7Ya_z08dGHk3FqCn78lSkvej6UWphfpC i Krystian Zimerman -- https://www.youtube.com/playlist?list=PL7Ya_z08dGHlsok9BmI2kMaX9gxn8jCru

Jeden z najsłynniejszych utworów skrzypcowych Szymanowskiego, cykl trzech poematów zatytułowanych Mity op. 30, powstał wiosną 1915 roku. Kompozytor zadedykował go Zofii Kochańskiej, żonie wybitnego skrzypka Pawła Kochańskiego, chociaż początkowo poświęcona jej miała być jedynie pierwsza część Źródło Aretuzy (pierwotnie nazwana "La source enchantée" ["Zaczarowane źródło"]), natomiast drugą - Narcyz - zamierzał Szymanowski dedykować lordowi Alingtonowi, a trzecią - Driady i Pan - Lady Dean Paul czyli kompozytorce Irenie Wieniawskiej, córce Henryka (tworzącej pod pseudonimem "Poldowski"). Prawykonanie pierwszej części Mitów odbyło się dnia 5 kwietnia 1915 roku w Kijowie, w interpretacji Pawła Kochańskiego i kompozytora. Całość zabrzmiała po raz pierwszy, w tym samym wykonaniu, dopiero rok później, 10 maja 1916 roku w Humaniu.

"... my z Pawełkiem stworzyliśmy w 'Mitach' i 'Koncercie' nowy styl, nowy wyraz gry skrzypcowej, rzecz pod tym względem zupełnie epokową. Wszystkie utwory innych kompozytorów zbliżające się do tego stylu - choćby oni byli najgenialniejsi - powstały później, to zn. albo pod bezpośrednim wpływem 'Mitów' i 'Koncertu', albo przy bezpośrednim współudziale Pawełka" [przy komponowaniu utworów skrzypcowych ze współpracy Kochańskiego korzystał m.in. Sergiusz Prokofiew i Igor Strawiński].1

Tymi słowami, napisanymi 15 lat po powstaniu Mitów kompozytor sam podkreślił ogromne znaczenie dzieła oraz jego niepodważalną wartość artystyczną i historyczną. Tytuły trzech miniatur cyklu - podobnie, jak napisanych w tym samym czasie fortepianowych Metop op. 29 - zaczerpnął Szymanowski z greckiej mitologii. Uchwyceniu nastroju fantastycznych obrazów - uciekającej przed Alfejosem nimfy Aretuzy, zamienionej w źródło, zakochanego we własnym odbiciu w wodzie Narcyza, przemienionego w kwiat oraz roztańczonych driad z bożkiem Panem grającym na fletni - służy nie tylko wymyślna, miejscami niezwykle skomplikowana harmonika (nawet ćwierćtony w III części), ale także bogactwo środków artykulacyjnych w partii skrzypiec (liczne tryle, glissanda połączone z tremolem, flażolety). Ponadto Szymanowski wprowadził w Mitach charakterystyczną fakturę - delikatną i lekką, w postaci statycznych, choć wewnętrznie migotliwych, ruchliwych płaszczyzn brzmieniowych (szczególnie wyraźna w Źródle Aretuzy), przywodzącą skojarzenia z muzyką impresjonistyczną. Wszystkie środki techniki kompozytorskiej podporządkowane zostały kolorystyce, uzyskaniu nowych jakości barwnych i wyrazowych (silna ekspresja uczuciowa obok lirycznej, pięknej melodyki), a w rezultacie - skrystalizowaniu indywidualnego stylu Szymanowskiego.

Pierwodruk kompozycji ukazał się w 1921 roku nakładem wiedeńskiego Universal Edition. Od tego czasu Mity wydawane były kilkakrotnie w całości oraz osobno pierwsza i trzecia część.

Pierwszych rejestracji fonograficznych całego tryptyku dokonała już w 1938 roku Eugenia Umińska z Zygmuntem Dygatem (Orpheon). Wcześniej, ok. 1932 roku nagrana została osobno pierwsza część cyklu - Źródło Aretuzy - przez René Benedettiego i Maurice'a Faure (Columbia). Ponadto Mity wykonywali i uwieczniali na płytach tak znakomici artyści, jak Eugenia Umińska i Zygmunt Dygat, Wanda Wiłkomirska i Jadwiga Szamotulska, Jozsef Szigeti i Nikita Magaloff, Jacques Thibaud i Tasso Janopoul, Dawid Ojstrach i Władimir Jampolski, Konstanty Andrzej Kulka i Jerzy Marchwiński [zob. "Karol Szymanowski. Dzieła", Polskie Nagrania 1990], Kaja Danczowska i Krystian Zimerman, Krzysztof Jakowicz i Krystyna Borucińska [zob. "Karol Szymanowski...", Polonia Records Co. 1992], czy Piotr Pławner i Waldemar Malicki [zob. "Karol Szymanowski...", DUX 2002]. Ciekawostką jest m.in. wykonanie utworu w 1921 roku w Budapeszcie w interpretacji Zoltana Székely i samego Beli Bartóka, zafascynowanego twórczością Szymanowskiego.
Anna Iwanicka-Nijakowska, Piotr Deptuch
Przypisy:

1 "Karol Szymanowski. Korespondencja", Tom III: lata 1927-1931, część 3, s. 113, list z 5 III 1930 do Zofii Kochańskiej, oprac. Teresa Chylińska, Musica Iagellonica, Kraków 1997.

Видео Karol Szymanowski, Mythes Op.30: Narcisse. Kaja Danczowska i Krystian Zimerman канала Ewa Chamiec. CzarMuzyki