ШЫҢҒЫСХАННЫҢ ДІНИ СЕНІМІ ҚАНДАЙ БОЛҒАН?!.

Шыңғыс хан қайсы дінге сенген? Бұл сұраққа еліміздегі және шетелдік тарихшылар да әлі дұрыс жауап тапқан жоқ. Себебі – олардың ешқайсысы түпнұсқа тарихи құжаттарға жүгінбейді. Бұрын шаманизм нанымында болған деушілер көп еді, таяу жылдардан бері «тәңіршілдік» дейтін әлде бір дінге сенген деушілер пайда бола бастады. Алайда, бұл пікірдің де тарихи деректік, ғылыми тұжырымдық негізі жоқ.

Шыңғыс хан және оның әулетіне қатысты тарихи құжаттарда да дәл солай – Тәңір мен Алла бір мағынада, исламияттық термин ретінде қолданылған. Демек ондағы тарихи тұлғалардың Тәңір дегені – Алла дегені. Шыңғысхан моғол саласынан, оның ішінде қият тармағынан шыққан. Ал қияттар жалайыр, қоңырат қатарлы бірқанша түрік ру-арыстарынан құрам тапқан-ды. Тарихқа осы тұрғыдан назар салсақ, Шыңғыс ханның ата-бабалары сонау Оғыз ханның заманынан тартып бір Аллаға иман келтірген, сондай-ақ олар таза түрік нәсілді болған.

Осы арада тағы бір жәйтті айта кетейік Шыңғыс ханның туған өлкесі Моғолстан яғни Жетісу деп көне деректерді ұсынып келдік. Бұл өлке тұрғындары Шыңғыс хан дүниеге келген тұста мұсылман қауымына айналып үлгіргені жалпыға аян жәйт. Сондықтан да, басқаны былай қойғанда, жоғарыда есімдері аталған түрік текті екі ұлы бабамыз, Моғолстанда туып, кейін Қашқарда ғұмыр кешкен Жүсіп Баласағұни мен Махмуд Қашқаридың мұсылман екенін жоққа шығару мүмкін емес. Ол екеуінен қалған асыл мұралар араб әрпімен түрік тілінде жазылғанын тағы білеміз. Тіпті Махмуд Қашқари бабамыз кітабының әр тарауын «Бисмиллаһи рахмани рахим» деп бастап, соңын «Алланың рахымымен бұл тарауды да аяқтадық» деп бітіріп отырмаушы ма еді! Бұл нені байқатады? Шыңғыс жорығы басталардан екі ғасырға жуық бұрын түрік халқының бұл өңірдегі өкілдері осы дінге кіріп үлгерген екен. Демек, Шыңғыс хан мұсылман қауымының ортасында ғұмыр кешкен деген сөз.

Орда тарихшысы Атамәлік Жөбенейдің дерегі бойынша, Шыңғыс хан және оның әулеті исламның Ханафи бағытын ұстанған. Атамәлік: «Шыңғысхан әулетінің болуы – ислам, Ханафи дінінің бақыты болды» – деп жазған-ды Келесі бір орда ұлығы, әлемге әйгілі тарихшы Рәшид әд-Дін: «Шыңғысханның мақсаты, ислам дінін секталарға бөлініп қан төгісуден құтқару, біртұтастыққа келтіру болатын» – деп атап көрсетеді

.......

Қорыта айтқанда, Шыңғысхан – ешқашан да «тәңіршіл» немесе «шаманизмшіл» болған емес. Ол сонау Оғыз ханнан тартып, бір Аллаға иман келтірген халықтың – ұлы түріктің ұрпағы. Шыңғысханның діні хақ ислам, оның ішінде Ханафи бағыты, яғни Имам Ағзам жолы – Нұғман ибн Сәбит мазғабы. Ал тегі – түрік, оның ішінде Қазақтың жалайыр арысынан. Олар күні бүгінге дейін бізбен бірге жасап келеді. Орта Азия мен Қазақстанда Шыңғыс хан әулетінен қалған неше ондаған қала, бірнеше жүздеген ескерткіштер бар. Керісінше, Монғолияда мұндай этникалық сабақтастықтар да, археологиялық ескерткіштер де жоқ. Өйткені Шыңғысхан және оның әулеті онда ешқашан болмаған. Ұлттық тарихымызды, мемлекеттік хақымызды саясаттың жемтігіне айналдыруға тыиым салатын уақыт жетті ағайын.

ҚР ҰҒА Құрметті академигі - Тілеуберді Тыныбайын

Видео ШЫҢҒЫСХАННЫҢ ДІНИ СЕНІМІ ҚАНДАЙ БОЛҒАН?!. канала youtuber.kz