İranın Azərbaycana şok hücum planı

Xaqani Safaroqlu

İranla bağlı gərginlik üzdə emosional çalarları əhatə etsə də bunun səbəbləri heç də "yaralı Araz" və "nisgil ədəbiyyatı"nda deyil.
İndi Tehran üçün bunlar önəmli deyil.
Bəs 30 il təmkinli və hər sözünü yüz ölçüb biçən İran niyə birdən birə belə qaraqışqırıqçıya çevrilib və "doğma qardaş və mənəvi bağları olan qonşu" elan etdiyi Azərbaycanın üzərinə gəlir?
Şeytan həmişə detallarda gizlənir.
Bu qalmaqaldan bir neçə ay əvvəl İran Avrasiya ölkələrini təəccübləndirən qərar verdi. Tehran uzun illər yan qaçmağa çalışdığı, Rusiya və Çinin söz sahibi olduğu Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv qəbul oldu.
Ağalar niyə belə qəfil qərar verdilər?
Hər şey mürəkkəb olduğu qədər sadədir. Yollar!
Avrasiya nəqliyyat dəhlizləri beynəlxalq logistika müharibələrinin "Rubikonuna" çevrilir.
44 günlük müharibədən sonra regionun yeni siyasi xəritəsini yazmış Azərbaycan Asiyanı Avropaya aparan yolun sahibinə çevrilib. "Zəngəzur dəhlizi" Bakı üçün beynəlxalq yük daşımalara nəzarətlə yanaşı regionda prosesləri idarə edəcək bir rıçağa çevrilir.
Yəni, İran müxtəlif ölkələrin Fars körfəzinə, oradan da Avropaya daşınan mallarını "Zəngəzur dəhlizi" ilə Ermənistana, oradan da Rusiyaya, Türkiyəyə və Qara dənizə -Avropaya çıxarmalıdır.
Bu yol indiyə qədərki beynəlxalq logistika şərtlərin baxımıdan dəfələrə qısadır.
"Bu ki, İran üçün yaxşıdır" deyəcəksiniz.
Yaxşıdır? İran bu malları Azərbaycanın nəzarətində olan, yön verdiyi, siyasi qərar verməyə ixtiyarı olan dəhlizdən keçirəcəksə deməli Bakının çaldığına oynamalıdır.
Budur məsələ.
İran bunu istəmir.
Təsadüfi deyil ki, Tehran bu günlərdə artıq yeni "Qafqaz dəhlizi"ndən danışmağa başlayıb.
Nədir bu dəhliz?
İran Azərbaycan və Türkiyədən yan keçməklə Ermənistan ərazisindən alternativ nəqliyyat yolu çəkmək istəyir. Bu yol Ermənistandan Gürcüstana, oradan da Qara dənizə çıxacaq, İranı Avropa ilə birəşdirəcək.
Amma Azərbaycan və Türkiyə bu yoldan kənarda qalacaq.
Deməli daha Bakıdan asılı olmaq təhlükəsi itəcək.
Ona görə Tehran Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına tez-tələsik üzv olmaqla Avrasiya dəhlizində Rusiyanın razılığını almaq və Çinin etibarlı tərəfdaşı kimi görünmək istəyirdi.
İndi Ermənistan üçün seçim anı yaxınlaşır. Paşinyanın qarşısında duran sual budur: Böyük perspektiv vəd edən "Zəngəzur dəhlizi"ni seçməli, yoxsa İranın maraqları ilə hərəkət edərək regionda siyasi böhrana yol açacaq mübahisəli "Qafqaz koridorunu" dəstək verməli?
Proseslərin gedişi göstəri ki, İran Moskvadan bu ideya ilə bağlı yetərli dəstək ala bilməyib. Moskva Azərbaycan və Türkiyə ilə imzaladığı sazişə sadiq olduğunu nümayiş etdirir və eyni zamanda İranın təsir dairəsində olan bir nəqliyyat yolunun Ermənistandan, siyasi təsir gücü olmadığı Gürcüstandan keçməsini istəmir.
İran hazırda çoxvektoru siyasi kombinasiyalar qurmağa çalışır.
Odur ki, Azərbaycan prezidentinin qəti mövqeyi Tehranı narahat edir, İran "Avropaya qapı"nın Bakıdan açılmasını istəmir.
Hələ qarşıda Əfqanıstan məsələsi durur. Türkmən qazının Əfqanıstan üzərindən Çinə və Asiyaya aparacaq nəqliyyat yolu planı hazırlanır. Bu yol türkmən qazını Cənub Qaz Dəhlizi ilə Azərbaycandan Avropaya çıxarmağı da özündə ehtiva edir. Bu, İranı yenə oyundan kənar vəziyyətə salmaq təhlükəsi yaradır. Çünki İran türkmən qazı üçün tranzit məkanı olaraq özünün olmasını israr edir və Əfqanıstanla aparılan danışıqları pozmağa çalışır.
Yekunda nə demək olar? Azərbaycan 44 günlük müharibə ilə regional oyunçular masasına oturub. Ermənistana mütəmadi təzyiq və onu sülhə vadar etmə taktikası əslində logistik savaşın mühüm detalıdır. Bakı bunu uğurla icra edir.
İranı təlaşa salan da budur.
İsrail və "Zəngilanda terrorçular" cəfəngiyyatı yalnız bu siyasətin öndə görünən əhəmiyyətsiz vitrinidir.

Видео İranın Azərbaycana şok hücum planı канала Təmas xətti